ХХІ ғасырдағы ұлттық сана

ХХІ ҒАСЫРДАҒЫ ҰЛТТЫҚ САНА

1. Ұлттық сана, ұлттық код туралы түсінік
2. Тарихи тәжірибе мен ұлттық дәстүрлер – жаңғырудың алғышарты

Ұлттық код - бұл біздің ұлттық ерекшелігіміз, мәдениетіміздің ерекшелігі. Қазақтардың әрқашан өзіндік ерекшеліктері болған. Дастарқанға ет беру мүмкіндігі туралы айтайық. Бұл мәдениет емес пе? Немесе сол қымыз: оның қалай дайындалатыны, қалай берілетіні және қазақтың киімдері, қалыңдықты ұзату немесе күйеу жігіттің үйінде қалыңдықпен кездесу де әдемі дәстүр. Бұл біздің мәдениеттің жапондықтардан да, әлемнің басқа халықтарынан да еш кем түспейтін ерекшеліктері. Мысалы, жапон мәдениеті бүкіл әлемге табынушылыққа айналды, барлығы кимоно киімдерін, күрес түрлерін, жапон шайын ішуді, өзін-өзі ұстауды біледі. Ұқсас мақсат - қазақ мәдениетінің ерекшеліктерін сақтау - өткен ғасырдың басында біздің ұлттық элита - Алаш партиясы алдымызға қойылды.Ұлттық код - осы ұлттың ішкі көрінісі, бұл сіз осы халықтың жанына, тарихына, өміріне және жүрегіне кіретін кілт. Біздің халқымызға, қазақтарға келетін болсақ, ұлт кодын белгілеу түгіл, бір сөзбен анықтау мүмкін емес.

30-жылдардағы аштықтан кейін қазақтың рухы бұзылды, ұлттың гүлі жойылды, оған дейін бүкіл ұлттық элита жойылды. Бұл мәдени код бұзылды. Демек, біз геноцидтің, этноцидтің ең жаман жемісін жинап жатырмыз. Ашаршылық туралы соңғы мәліметтер қайғылы оқиғалардың бүкіл ауқымын, бүкіл көлемін енді толық аша бастайды, бұл кезде қазақтар өз санының 80 пайызын жоғалтқан.

Егер біз қазақ тілін алсақ та, ол бүкіл ұрпақ тарихын, тіпті Дүниежүзілік тарихты бір ғана сөзбен түсіндіре алады. Қазақтарда «Қасырет» сөзі бар, оны басқа тілдерге аудару мүмкін емес. Оны тек жеткілікті жоғары деңгейде білетін қазақтардың өздері ғана қолдана алады.

Ұлттық код туралы мәселеге қайта оралсақ, біз бұл ұлттың ең алдымен оның тілінде көрінетін әлеуметтік психологиялық күйін, мәдени ішкі мазмұнын айтамыз. Ұлттың осы мәдени кодына қол жеткізу үшін бізде осы мәдени кодқа қол жеткізу және оның мұрасынан ләззат алу үшін кілттер болу керек. Ал ұлттық кодты ашудың кілті ең алдымен ұлттық тәрбиеде.

 Кез-келген елдің ұлттық коды осы халықтың тіліне, оның мәдениеті, дәстүрлері мен дініне негізделген. Осы элементтердің ерекше үйлесімі кез-келген ұлт үшін ерекше ұлттық код жасайды. Бұл факторлар еліміздің ұлттық кодын қалыптастыруға да әсер етті. Үстірт талдау жасағанның өзінде ұлттық кодта радикализм, діни экстремизм жоқ деп айтуға болады. Керісінше, біздің ұлттық кодқа діни төзімділік, икемділік, басқа этностарға және басқа діндерге деген құрмет, сондай-ақ ашық ақыл сияқты элементтер кіреді. Қазір қазақстандық қоғамда жалпы сананы өзгерту қажеттілігі туындап отыр, бұл Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласында көрсетілген. Қазақстанның өзінің барлық стратегиялық мақсаттарына қол жеткізуі көбінесе сананы жаңғыртуға бағытталған іс-шаралар нәтижелеріне байланысты. Бүгін біз Мемлекет басшысының рухани салада алға қойған міндеттері, мемлекет басшысының мақаласында айтылған сол үлкен нұсқаулар халық арасында кең қолдау табатындығын көріп отырды. «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы дәл уақытында, дәл қоғамда рухани саладағы өзгерістердің белгілі бір қажеттілігі пісіп-жетілген кезде пайда болды деп толықтай айта аламын.