Беларусь паміж Захадам і Усходам

Преснакова Алина Руслановна, ДФТ-1

Беларусь паміж Захадам і Усходам

Беларусь заўсёды была мяжой паміж Усходам і Захадам і была полем бітвы двух напрамкаў культуры - заходняга і ўсходняга. У гэтым сэнсе найбольш важным, актуальным для нашай каштоўнасці, з'яўляецца разуменне ўзаемасувязі паміж заходнімі і ўсходнімі культурамі і цывілізацыямі. Уплыў Захаду і Усходу адлюстроўваецца на ўсіх сферах жыцця беларусаў: палітычнай, эканамічнай, духоўнай і сацыяльнай.

Захад і Усход ў дадзеным кантэксце разглядаюцца не як геаграфічныя, а як геосоциокультурные паняцці. Перадумовы заходняй культуры закладваліся яшчэ ў антычнасці і сярэднявечча. Асноўнымі вехамі яе перадгісторыі былі наступныя: вопыт дэмакратыі антычнага поліса, станаўленне ў рамках яго культуры розных філасофскіх культур і першых узораў тэарэтычнай навукі, а затым - сфармавалася ў эпоху еўрапейскага сярэднявечча хрысціянская традыцыя з яе ўяўленнямі аб чалавечай індывідуальнасці, канцэпцыяй маралі і разуменнем чалавечага розуму як створанага «на вобраз і падабенства Бога» і таму здольнага да рацыянальнага зразумення сэнсу быцця. Сінтэз гэтых двух традыцый у эпоху Адраджэння з'явіўся адным з вытокаў каштоўнасці тэхнагеннай цывілізацыі. У эпоху Асветы завяршылася фарміраванне светапоглядных установак, якія вызначылі наступнае развіццё тэхнагеннай цывілізацыі. У сістэме гэтых установак фармавалася адмысловая каштоўнасць прагрэсу навукі, а таксама перакананне ў прынцыповай магчымасці рацыянальнай арганізацыі сацыяльных адносін. У сацыяльным плане заходняя цывілізацыя атаясамліваецца з эпохай станаўлення і развіцця, капіталістычных вытворча-эканамічных адносін і буржуазна-дэмакратычных формаў праўлення, станаўлення прававой дзяржавы і грамадзянскай супольнасці.

Доўгія вякі беларусы стаялі на раздарожжы: адзін шлях кіраваўся на захад, другі на ўсход. Так нашыя сцежкі, пачынаючыся разам, расходзіліся ў розныя, праціўныя бакі.

Праўда, вызначанасць абодвых культурных тыпаў пад уплывам часу вельмі сапсавалася: ўсходняе жыццё прымае заходня-еўрапейскія адзнакі і наадварот; цяпер трудна казаць аб розніцы, якая існавала паміж візантызмам і лацінствам, але, у кожным разе, і да гэтай пары моцна адчуваюцца культурныя асобнасці абодвых тыпаў.

Аб духовым выглядзе ўсходніх славянаў казалі шмат. Найболей выразнаю адзнакаю іх характару з’яўляецца нахіласць да ўсяго скрайнага, выразнага, ясна падкрэсленага. Усходні славянін ня любіць нічога палавіннага, вечна шукае нейкай агульнай, адналітай формы, якой і пасвячае сваё жыццё.

Усходні чалавек лічыць, што жыццё павінна быць вызначаным, што ў ім хаваецца нейкая адзіная праўдзівая сутнасць, якую і патрэбна вызначыць.

Такія жыццёвыя адносіны зусім незразумелы для Захаду. Ягоная культура, наадварот, уся вырасла на барацьбе з скрайнімі кірункамі, якія захацелі абхапіць жыццё цалком. У Зах. Еўропе не вытрымала спробы ідэя адзінай рэлігіі: каталіцтва не апанавала ўсіх краёў, а нарадзіла шмат пратэстанскіх вучэнняў, што далёка разыйшліся як ад свайго карэння, так і паміж сабой. Не рэалізавалася ідэя «Свяшчэннай Імпэрыі», хоць у працягу сярэдніх вякоў гэтае пытанне стаяла на чарзе. Імпэрыя рассыпалася на 5-6 неспадобных адзін да аднаго гаспадарсцьвенных арганізмаў, разлучаных географічна і так сама разлучна пайшоўшых у сваім культурным жыцці.