Симфония до минор «Божественная поэма» 1903-1904

А. Н. Скрябин

№ 3 Симфония до минор

«Божественная поэма»

1903-1904

Александр Николаевич Скрябин өзінің симфониялық шығармашылығын циклдік симфониялардан бастап, бір бөлімді поэмаға келді – оның ең жақсы оркестрлік шығармалары дәл осы жанрда жазылды. Алайда, «поэма» терминінің өзі композитор шығармашылығында сәл ертерек пайда болды, оны композитор бағдарламалық тақырыптың элементі ретінде циклдік симфонияда қолданған.

Үшінші симфония Скрябиннің симфониялық циклдің дәстүрлі формасынан бір бөлімнен тұратын поэмаға ауысуын білдіреді. Ол әлі күнге дейін бөлімдерге бөлуді сақтайды, бірақ олардың үшеуі де ортақ тақырыппен және бірінен кейін бірі үздіксіз ауысумен біріктірілген. Барлық бөлімдер соната формасында жазылған. Симфония бағдарламалық, оның идеясы-суретші-әртістің қоғамдағы рөлі (Скрябин әрдайым суретшіні құрметтеген) және өнер арқылы адам рухын босату - музыканың қаһармандық бастауы мен орасан зор ауқымы осымен баяндалады.

Үшінші симфонияда үш бөлімнен тұрады, бірақ олар үзіліссіз орындалады, бұл жоспардың бүкіл шығарманың бірлігіне ұмтылысын білдіреді.

I бөлім – «Күрес» («Борьба»). Симфонияның "негізі" - кіріспенің күшті тақырыбы, үш трубаның қысқаша мотиві дәл осы бөлімде. Бұл Лейт- тақырыб симфонияның бүкіл барлық бөлімдеріне енеді, финалдың тақырыбы да осы лейтмотивтан бастау алады. Аллегро ұмтылысы мен қаталдықтан фантастикаға дейінгі гамманың өзгеруімен таңқалдырады.

II бөлім – «Ләззат» («Наслаждение») - дауыл мен уайымнан демалу, өмірдің қуанышына, табиғатқа, сұлулыққа деген құштарлық.

III бөлім – «Божественная игра» -қуанышты толқу, қуанышты импульс. Симфонияның соңы лейт - тақырыбын күшті жүргізуімен аяқталады.

        Үшінші симфонияда композитор алғаш рет өзі үшін оркестрдің орасан зор құрамын: үрмелі ағаш құрамының төрттік құрамын, мыс және ұрмалы  аспаптардың күшейтілген топтарын қолданады.

«Божественная поэма» алғашқы қойылымы 1905 жылы Париж қаласының  Жаңа театрында (Théâtre des Nouveautés), дирижер А. Никиштың басшылығымен, Эдуард Колоннның симфониялық оркестрінің орындауында өтті.