Контрольная работа по "Иностранному языку"

5.Сөйлеу дыбыстарынқарастыруаспектісі.

Фонетикатілдіңдыбысжүйесін, оныңжүйелізаңдылықтарынтексередідедік. Тілдыбыстарынатолықмінездемеберіп, жан-жақтытануүшінтілдіңдыбыстаумүшелерініңқызметінбіліп, дыбыстыңырғағы, күшіменәуенінанықтап, сөзжасауғақабілеттідыбыстардыңсөйлеукезеңіндегіерекшеліктерінекөңілаударуқажет. Демек, тілдыбыстарыүшқырынантексеріледі, яғниүштүрліаспектідеқарастырады

6.Дыбыстардың акустикалық (физикалық)сипаттамасы. 

Табиғаттағыкез-келгенбірзаттыңқозғалуынандыбыспайдаболатынысияқтытілдыбыстарыдафизикалыққұбылысқажатады. Дыбысталуерекшеліктерін, оныңжалпызаңдылықтарынфизиканыңакустикасаласықарастырады. Акустикадыбыстыңырғағы, күші, әуені, созылыңқылығыт.б. мәселелертуралымәліметбереді. Ауатербелісінендыбыстыңырғағыпайдаболадыда, тербелісжиіболса, солғұрлымдауысырғағыдажоғарыболады. Тербелісқарқыныкөбейгенсайындыбыскүшідеартатүседі. Алдыбысәуенінегізгітонменкөмекшітонғабайланысты. Негізгітондауысшымылдығыныңдірілінен, алтамақ, ауызқуысыныңрезонаторлыққызметіненкөмекшітон (обертон) пайдаболады. Бірдыбыстыңекіншісіненөзгешеболуыдаосыкөмекшітонға, яғнидыбысәуенінебайланыстыболады. Дауыстыдыбыстартонменбайланыстыболса, дауыссыздыбыстарсалдырғатәуелді. Дыбысшығарудағыауаныңтербелісінкимограф, осциллограф, интонографсияқтыт.б. техникалықаспаптарғатүсіріп, әртүрлітолқындыирексызықтартүріндегісуретіндекөругеболады. Соныментілдыбыстарыныңайтылуын, яғнифизикалыққасиетін акустикалықаспект тұрғысынанқарастырамыз.

7.Дыбыстардың артикуляциялық (физиологиялық) сипаттамасы. 

Адамныңтілі – еңалдыменбиологиялыққұбылыс, яғниол – дыбыстауоргандарының, оныбасқарып отырғанорталықнервжүйесініңқызметініңнәтижесі.Адаморганизміндетілдыбыстарынайтуғаарналғанарнайыоргандаржоқ. Мұныәртүрліфизиологиялыққызметүшінжаралғаноргандар (мәселен, өкпе, тіл, таңдай, тіс, ерінт.б) қосымшаатқарады.

Тілдыбыстарыжәнеолардыңжасалуынтүсінуүшін, дыбыстаумүшелерініңәрқайсысыныңқызметінбілукерек. Дыбыстыжасауғақатысатынмүшелер: өкпе, кеңірдек, дауысшымылдығы, көмей, ауызқуысы, тамаққуысы, мұрынқуысы, тіл, кішкенетілт.б. Бұлардысөйлеуаппаратыдептеатайды. Дыбыстау өкпедегіауаныңсыртқашығукезіндеауажолынаорналасқандыбыстаумүшелерініңбелгілібіртәртіппенатқаратынқызметіне, яғниқимыл-әрекетіненегізделген.Дыбыстаумүшелеріактивжәнепассивболыпекігебөлінеді. Актив мүшелер  дыбыстаукезінде қимыл, қозғалысжасайды. Олар: тіл, ерін, жұмсақтаңдай, бөбешік, дауысшымылдығыт.т. Бұлардыңішіндетілдіңорныерекше.

Дыбыстаумүшелерініңішіндеәсіреседауысшымылдығы (желбезексияқты) жиырылып, келіптұрады. Керілгенкезде (ауаныңәсерінен) дірілдейдіде, оданүнпайдаболады. Онытілбілімінде дауыснемесетон депатайды. Дауыстыдыбыстар, атыайтыптұрғандай, осыдауыстан (тоннан) жасалады. Алдауыссыздардатонныңдәрежесіәртүрлі: үнділерде – көбірек, ұяңдарда – азырақ боладыда, алқатаңдарда, мүлдем болмайдыоныңесесінеқатаңдарсалдырданжасалады.Салдырфонациялықауаныңауызқуысындатосқауылғаұшырауынанпайдаболады.

Адаморганизміндесөйлеуүшінарнайыжаратылғандыбыстаумүшелеріжоқ. Адамзатөзініңталайғасырғасозылғандамуындабойындағытіршілікетугежаратылғанкейбірмүшелерінтілдыбыстарынжасауғабейімдеп, сөйлеугеқызмететкізебілген. Дыбыстыжасауғаөкпе, кеңірдек, дауысшымылдығы, көмей, тілшік, тіл, ауызқуысы, тіс, тіл, таңдай, ерін, жақ, мұрынқуысы, тамаққуысыт.б. мүшеқатысады. Бұлмүшелер – тілдіңдыбыстау (сөйлеу) аппараты. Негізіненбұларфизиологиялыққызметатқаратыноргандарболғандықтанадамтілібиологиялыққұбылысболыптабылады. Сондықтантілдыбыстарынеңалдымен анатомия-физиологиялықаспект тұрғысынанқарастырамыз.

8.Дыбыстардың лингвистикалық(функционалдық)сипаттамасы(фонология).

Қарым-қатынасқұралытіл тек дыбыстарарқылығанаөмірсүреді. Сондықтантілдыбыстарын тек акустикалық, физиологиялық, құбылыстарретіндеқараужеткіліксіз. Еңбастысы, осы дыбыстардыңадамдардыңқатынасқұралытілдіңқызметінқамтамасызетудегілингвитикалықмәніндедепқарау керек. Осыдандыбыстардықарастырудыңлингвистикалықаспектісікеліпшығады. Мұны фонология депатайды. Алғашқыекеуін осы лингвистикалықаспектінің табиғатындұрыстанып, білугекөмектесетінжолдартүріндеқараса да болады.