Техногенді ластанган жерді қайта қалпына келтіру іс шаралары

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Д.Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университеті

Жер туралы ғылымдар мектебі

Реферат

Тақырыбы: «Техногенді ластанган жерді қайта қалпына келтіру іс шаралары»

Орындаған: 20ЗКК3 тобының студенті Сәтекова Ж.Ж.

Қабылдаған: Окасова А.Д.

Өскемен

2023 ж.

Топырақтың ластануы – антропогендік әсерге ұшыраған топырақтағы химиялық заттардың мөлшері олардың топырақтағы табиғи аймақтық фондық деңгейінен асып түсетін антропогендік деградация түрі.

Қоршаған ортаның әртүрлі заттармен ластануының негізгі критерийі осы заттардың тірі организмдердің белгілі бір түрлеріне қоршаған ортадағы зиянды әсерінің белгілерінің көрінісі болып табылады, өйткені олардың кейбір түрлерінің химиялық әсерге төзімділігі айтарлықтай өзгереді. Экологиялық қауіп – табиғи ортада табиғи деңгейлермен салыстырғанда, антропогендік көздерден түсуіне байланысты кейбір химиялық заттардың мөлшерінің асып кетуі. Бұл қауіпті тірі ағзалардың ең сезімтал түрлері үшін ғана емес жүзеге асыруға болады.

Ластаушы заттар (ластаушы заттар) – қоршаған ортаға табиғи қабылдау деңгейінен асатын мөлшерде түсетін антропогендік текті заттар.

Топырақтың ластану процесі табиғи (мысалы, жанартау атқылауы кезінде топырақ пен тау жыныстарының зиянды улы компоненттермен ластануы) немесе жасанды (техногендік, антропогендік) болуы мүмкін. Ең үлкен экологиялық проблемалар техногендік ластанумен байланысты.

Техногендік ластаушы заттар (немесе ластаушы заттар) – табиғи ортаға әдеттен тыс техногендік шығу тегі бар, экожүйеге, тірі организмдерге, әсіресе адамға зиянды улы әсер ететін концентрацияда табиғи ортаға түсетін бөгде химиялық өнімдер. Сонымен қатар, зиянды әсерлер жедел немесе созылмалы болуы мүмкін, бұл заттардың критикалық дозаларына дейін жинақталғаннан кейін немесе олардың трансформациясынан кейін де, сондай-ақ синергиялық процестердің (өзара әсер ету және күшейту) нәтижесінде де көрінеді.

Ауыр металдарға Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесінің 40-тан астам химиялық элементтері кіреді, олардың атомдарының массасы 50 атомдық бірліктен асады. Олардың кейбіреулері (мыс, мырыш, молибден, марганец). микроэлементтер ретінде белгілі, олар өсімдіктер өмірінде маңызды рөл атқарады. Олар биохимиялық процестердің катализаторы бола отырып, көптеген ферменттердің бөлігі болып табылады, бірақ дәл осы элементтер көп мөлшерде ферментативті процестерді тежей алады және биотаға айтарлықтай зиян келтіреді. Сондықтан химиялық элементтердің қауіпті концентрациясы үшін «ауыр металдар» термині қолданылады.

Ең қауіпті улы ластаушыларға сынап, қорғасын, кадмий, мышьяк және т.б жатады. Олар топырақтың жоғарғы қабатында жиналып, шайылу, өсімдіктердің тұтынуы, эрозия арқылы баяу жойылады.

Жартылай ыдырау кезеңі ұзақ уақыт:

• мырыш үшін-70-510 жыл;
• кадмий үшін-13-1100 жыл;
• мыс үшін-310-1500 жыл;
• қорғасын үшін-740-5900 жыл.

Топырақты ластанудан тазарту үшін қоршаған ортаны қалпына келтіру (қалпына келтіру) мақсатында топырақтың ластаушы компоненттерін жою, оқшаулау немесе жою жөніндегі іс-шаралар кешені қолданылады.

Ауыр металдар мәдени өсімдіктерде айтарлықтай мөлшерде жиналып, жануарлар мен адамдарға қауіп төндіреді. Сондықтан ластаушы заттардың табиғи ортаның жекелеген компоненттеріне әсер етуінің жағымсыз салдарын болдырмау үшін олардың организмдердің қалыпты тіршілігі мен қызметі мүмкін болатын шекті деңгейлерін білу қажет.

Табиғи ортаның құрамдас бөліктеріндегі зиянды химиялық қосылыстардың мөлшері қоршаған ортадағы зиянды заттың максималды рұқсат етілген концентрация құрамын реттейді, ол тұрақты байланыста немесе белгілі бір уақыт ішінде әсер еткенде іс жүзінде адам денсаулығына әсер етпейді.

Сонымен бірге, максималды рұқсат етілген концентрация анықтау кезінде ластаушы заттардың адам денсаулығына ғана емес, жануарларға, өсімдіктерге, микроорганизмдерге, сондай-ақ жалпы табиғи қауымдастықтарға әсері ескеріледі.

Алдын алу шаралары өндіріс технологияларын жетілдіруге, жабық технологиялық жүйелерді құруға, сонымен қатар тыңайтқыштар мен мелиоранттар ретінде өндіріс қалдықтарының топыраққа түсуін бақылауға негізделген. Қалпына келтіру шаралары топырақты санитарлық тазарту арқылы бұрыннан бар топырақтың ластануының зардаптарын жою үшін қолданылады.