Контрольная работа по "Химии"

СутекЖалпы сипаттамасы Химиялық таңбасы: Н.

Hydrogenium - латын тілінен аударғанда "сутек" дегенді білдіреді. Салыстырмалы атомдық массасы: A(H) = 1,008.

Сутек Д.И. Менделеев жасаған химиялық элементтердің периодтық жүйесінде бірінші орынға орналасқан, оның электрондық фор- муласы 1s1.

Химиялық қосылыстарда сутек I валентті.

Табиғатта таралуы

 Сутек - әлемде ең көп таралған элемент. Ол күннің және көптеген жұлдыздардың ең негізгі құрамбөлігі. Жер қыртысындағы сутектің массалық үлесі 1%.

Сутек судың, табиғи газдың, мұнайдың, өсімдіктер мен жануарлар организмінің құра- мына кіреді.

Химиялық элемент атомдары ішіндегі ең кішісі, ең жеңілі - сутек атомдары. Жай зат сутектің молекуласы екі атомнан тұрады, химиялық формуласы Н,:

Сутекті алу Зертханада алу. Зертханада сутекті алудың қарапайым әдісі - ме- талдарды түз HCl немесе күкірт H.SO, қышқылдарының ерітіндісімен әрекеттестіру. Қышқылдармен реакцияға белсенділігі орташа металдар: алюминий Al, мырыш Zn, темір Fe қолданылады. Сынауыққа 1-2 түйір мырыш салып, үстіне қышқыл ерітіндісін құяды. Реакция нәтижесінде сутек бөлінеді:

Zn + 2HCl = ZnCl, + H,T

Электролиз арқылы алу

Натрий, кальций сияқты белсенді металдар сумен әрекеттескенде де сутек түзіледі (45-сурет). реакциялар өте шабытты, тіпті кейде қопарылыс бере жүреді. Сондықтан тәжірибеге металдың кішкене бөлшегін алып, сы- науықты құйғымен жабу Белсенді металдар мен су арасында жүретін химиялық реакцияны былай жазуға болады:

 1 1 2Na 2HOH = 2NaOH H,1

Ca + 2HOH - Ca(OH),

Металдардың гидроксидтері негіздер деп аталатын күрделі бейор- ганикалық қосылыстарға жатады. Гидроксид құрамындағы ОН-тың саны металдың валенттілігімен анықталады.

 Сутек ауадан 14,5 есе жеңіл болғандықтан, онымен ауа шарларын және дирижабльдерді толтырады. Ауа Қолданылуы Сутектің қолданылуы оның физикалық және химиялық қасиеттеріне негізделген. Жеңіл газ ретінде сутектің гелиймен қоспасы аэро- статтар мен дирижабльдерді толтыруға қолданылады. Металдарды олардың оксидтерінен алуға және аммиак NH , хлорсутек HCl, метанол СН,ОН т.б. заттарды синтездеуге қолданылады. Оттекте жанғанда су буы түзіліп, көп мөлшерде жылу бөліне- тіндіктен, сутекті болашақта экологиялық таза отын ретінде қолданудың маңызы зор. Сонымен қатар ол - мұнай өнімдерін өңдеуде кеңінен пайдаланылатын зат. Қазіргі энергия көзі, негізінен, табиғи газ, мұнай, таскөмір екені белгілі. Жер қыртысындағы олардың қоры шектеулі. Сондай-ақ оларды отын ретінде қолдану қоршаған ортаның ластануына әкеледі. Ал сутек қоры шектеусіз. Оны отын ретінде қолданудың қоршаған ортаға зияны жоқ, экологиялық таза отын. Сутектің қолданылуы 47-суретте келтірілгеншарларымен алғашқы болып француз физиктері Ф.Робер және Ж.Шарль (1783 ж.) үшты. 1887 жылы тамызда ғылыми зерттеу мақса- тымен Д.И. Менделеев сутек толтырылған ауа шарымен көкке көтерілді.

Ойлан Сутек - әлемде ең көп таралған элемент. Жер бетіндегі көптеген заттардың құрамына сутек кіреді. Сонымен қатар Күн және басқа да жұлдыздар іс жүзінде осы заттан тұрады. Ал біздің ғаламшарымыздағы атмосфераның төменгі жағында ол мүлде кездеспейді немесе өте аз мөлшерде болуы мүмкін. Неліктен жер қыртысында сутек зат түрінде кездеспейді?

Газ тәрізді сутек Жердегі тығыздығы ең аз зат болса, сүйық сутек – тығыздығы ең жогары зат.

Өнеркәсіпте алу

Зертханалық әдістен ерекшелігі - өнеркәсіпте сутекті табиғи арзан