Алоќамандии фишор, њаљм ва њарорат дар газњои идеалї ва реалї

     Донишгоҳи  миллии  Тоҷикистон

                Факултети Химия

            [pic 1]

Мавзӯъ: Алоќамандии фишор, њаљм ва њарорат дар газњои идеалї ва реалї.

                                        Иҷрокунанда:донишҷӯи бахши

                                                                           дуюми  факултети Химия

                                                                            ихтисоси Химияи умумӣ

                                                                                   Хуршеда Ваӣдуллоева

                                                     Қабулкунанда: Суяров Қ.

Душанбе-2020

         Ду навъи таъсири мутаќобили заррањои таркиби газ имконпазир аст:  

а) таъсири мутаќобили заррањо;

 б) таъсири заррањо бо девори зарфе, ки дар он газ мављуд аст.

 Натиљаи зарбаи заррањои газ ба девори зарф ќувваест, ки мунтазам ба девори зарф таъсир мерасонад.  Бузургии ин ќувва дар воњиди масоњат фишори газро ташкил медињад. Њарчанд, ки андозаи заррањои таркиби газ хурд бошад њам, валефишори газ ба девори зарф хеле калон аст, ки ин шањодати дуомил аст:

 а) зиёд будани адади зарбањои заррањо ба девори зарф;  

б) калон будани суръати њаракати заррањо.

Заррањои газ њаљми муайян доранд, ки онро њаљми хоси зарраи газ меноманд. Њаљми хоси заррањои газ дар шароити муќаррарї нисбате ба њаљме, ки газ ишѓол мекунад хеле хурд аст. Ин далелро њангоми конденсатсияи газ баръало мушоњида кардан мумкин аст ( конденсатсия – раванди ба њолати моеъ табдилёбии газ ). Зимни ба њолати моеъ табдилёбии газ њаљми он њазорњо маротиба кам мешавад, вале њаљми хоси заррањо бетаѓйир мемонад. Дар ин маврид њаљми фазои холї низ кам хоњад шуд.  

Вобаста ба хосиятњо ва рафтори газњо онњоро ба ду навъ људо мекунанд:

1. Газњои идеалї.

2. Газњои реалї.    

  Алокамандии фишор дар газхои реалӣ ва идеалӣ: Газњои идеалї дар шароити муќаррарї бо нисбатњои дилхоњ бо њам омехта мешаванд. Танњо дар фишорњои хеле баланд газњо ба таври мањдуд бо њам омехта мешаванд. Аслан дар фишорњои баланд газ ќобилияти гази идеалї будани худро гум мекунад, яъне дар фишорњои баланд ќонунњои газї амал намекунанд (ќобили истифода нестанд ). Њангоме, ки ќонунњои газњои идеалї амал мекунанд, фишори умумии омехтаи газњо бо ќонуни Далтон муайян карда мешаванд. Конуни Далтон: Фишори умумии омехтаи газњо, ки дар њаљми муайян мављуданд, ба љамъи фишорњои хусусии њар яке аз газњо баробар аст, агар њар як газ дар алоњидагї дар њамон њарорат њамон њаљмеро ишѓол мекунад, ки омехтаи газњо ишѓол кардааст.  Р = Р1 + Р2 + Р3 + … Хосиятњои фарќкунандаи газњои идеалї:

 а) њаљми хоси заррањои таркиби газ ба назар гирифта намешавад;  

б) таъсири мутаќобилизаррањо ба назар гирифта намешавад;  

в) таъсири заррањои газ ба девори зарф ба назар гирифта намешавад.

 Дар газњои реалї се бузургии зикршуда ба назар гирифта мешавад.  Хосиятњои газњои идеалї тавассути ќонунњое сањњењ ифода карда мешаванд, ки онњоро ќонунњои газњои идеалї меноманд ( ин ќонунњоро баъдтар мавриди омўзиши ќарор медињем). Бархилофи газњои идеалї истифодаи ќонунњои зикршуда барои газњои реалї танњо дар шароитњои махсус имконпазир мебошад:

 а) дар фишори хеле паст;

  б) дар њарорати хеле баланд.  

 Алокамандии хачм дар газхои идеали ва реали:     Бо кам шудани њаљми газ кашиши заррањо меафзояд, зеро ки масофаи байни онњо кам мешавад. Дар ин маврид њиссаи њаљми фазо, ки худи заррањои газ ишѓол мекунанд, низ меафзояд. Њамин тариќ, бо кам шудани њаљми газњо хосиятњои газњои реалї аз хосиятњои газњои идеалї хеле зиёд майл мекунанд .  Њамин тариќ, ягон газе дар амал вуљуд надорад, ки ќонунњои газњои идеалї барои он дар њама шароитњо истифодашаванда бошад. Алокамандии харорат дар газхои идеали ва реали: Хангоми кам кардани фишор ё зиёд кардани њарорат њар гуна газ аз рўи хосиятњояш ба хосиятњои гази идеалї монанд мешавад ва ќонунњои газњои идеалї барои он истифодашаванда мебошанд.