Конструктивизм

Қазіргі заманғы салыстырмалы саясаттану нео-институционалдық әдіснаманың үстемдігімен ерекшеленсе де,бірақ  ол даму барысында кейбір қарама-қайшылықтар мен сәйкессіздіктер көрсетеді. Соңғы жылдары осы қарама-қайшылықтар күшейе түсті және олардағы келесі методологиялық  дағдарыс туралы қайтадан айта бастады. Дағдарыстан шығу жолын іздеуде. Бүгінгі зерттеушілердің қызығушылығын тудыратын бағыттардың бірі - конструктивизм. 1950-1960жж позитивистскалық бихевиоризм  әдіснамасы мен құрылымдық функционализм әсерінен белсенді дамыған салыстырмалы саясаттану,келесі он жылдық басында даулы сынға ұшырады. Оның бірнеше бағытын ажыратуға болады. Біріншіден, саясаттану ғылымы, және жалпы салыстырмалы саясаттану, 1960-жылдардың аяғында және 1970-ші жылдардың басында  қарама-қарсы мәдени қозғалыстар, постиндустриалды революция, коммуникациялық өзгерістер түрінде  пайда болған жаңа әлеуметтік және саяси өзгерістерді қабылдамады.  Екіншіден, құнды жүктемеден айырылған, бихевиориз мен құрылымды функционализмді негізгі ала отырып саясаттану ғылымын құру әрекеті ,“буржуазиялық либерализм” идеологиясымен байланысты жалғыз теориялық парадигма басшылығына әкелді. Үшіншіден, тұрақты байланыстар мен ұқсастықтарды табуға бағыттылғын салыстырмалы анализ әдісі, бірегейлік және әртүрліліктің елеулі үлесінен айырылған әлемдік саясатты жасайтындығы айқын болды.  Төртіншіден, салыстырмалы саясаттануда талдаудың сандық әдістерінің біршамалылығы гипотезаларды тестілеу мүмкіндігін тудырғанымен, бірақ сонымен бірге олардың кедейленуіне әкелді. Шын мәнінде, статистикалық тексеру арқылы көбінесе өте қарапайым шындықтар немесе белгілі тәуелділік белгіленді. Бесіншіден, салыстырмалы саясаттау ғылым Азия, Африка және Латын Америкасы елдерін өз көзқарас өрісіне  қосқаныменде, тәуелді дамудың телеологиялық тұжырымдамасы батыстық  және батыстық емес зерттеушілер тарапынан наразылық туғызды. 1970-жылдардағы дағдарыстан кейін салыстырмалы саясаттану ғылымы әдіснамалық тұрғыдан біртекті индустрияның құндылығын жоғалтты және жаңа методологиялық парадигманы табу ниетінің әсерімен және зерттеу объектісінің өзгеруінің әсерінен даиыды. Осыған байланысты, екі онжылдықтың ішінде салыстырмалы саясаттану ғылымы тақырыпта және зерттеу әдістерінде де жоғары сараланған саланың мәртебесін сақтап қалды. Экономикалық империализмнің нәтижесінде саяси ғылымда кең тараған неоинституционализмнің методологиясы жалпы көріністі өзгертпеді, ал демократияның үшінші толқыны саланы түбегейлі қайта құрусыз кейбір теориялық конструкцияларды алға жылжытуға мүмкіндік берді. Салыстырмалы саясаттану ғылымы өткен ғасырдың соңында - осы ғасырдың басында  жандана бастады. Дағдарыстан кейінгі кезеңде салыстырмалы саясаттану ғылымның дамуындағы белгілі бір нәтижелерді қорытындылауға әрекет жасалатын жалпылама жұмыстар пайда болды. Салыстырмалы зерттеудің сандық және сапалық әдіснамасының ара қатынасы туралы пікірталас қайтадан ашылады. Алдыңғы қатарға кейбір зерттеушілер саяси әрекеттің герменевтикалық түсінігін және саясат пен басқарудың интерпретативті көзқарасын қояды. Сонымен қатар, олар сциентистикалық  американлық саясаттануды зерттеу дәстүрі мен британдық саясат ғылымы арасындағы түбегейлі айырмашылықты атап көрсетеді, бұл соңғы тарихи таным мен интерпретативизмге ерекше назар аударады. Неғұрлым маңыздысы, талқылаудағы барлық қатысушылардың әртүрлі көзқарастар мен дәстүрлерге қарсы келмеуі, сондай-ақ олардың өзара әрекеттесуі мен өзара байыту үшін синтетикалық негіздерін табуға тырысуы. Осыған байланысты салыстырмалы саясаттану ғылымының тарихы туралы тарауды қорытындылай келе Джерардард Мунстің пікірінше: «Бір сөзбен айтқанда, гуманистік дәстүрдің салыстырмалы саяси ғылымына және оның ғылымға деген ұмтылысын құрметтеуді талап етеді. Компаративисттердің жаны жаһандық саясатқа деген маңызды қызығушылығымен ғана емес, сонымен бірге  тек өз тақырыптарын зерттеу үшін қолданылатын әдістермен ғана қызықтырады. Салыстырмалы саясаттану ғылымның келешегі компаративистердің  салыстырмалы дүниенің әлсіз айырмашылығын жеңу қабілетінің айналасында айналуы тиіс және олардың қызығушылығ«Әлсіз айырмашылықтар» Дюркхейм мен Вебериандық дәстүрлердің, сандық және сапалық әдістердің, түсіндірулер мен түсініктердің, себептердің түсіндірілуін және қарапайым сипаттамасын, позитивизмді және герменевтика арасындағы қақтығыс деңгейін төмендетумен байланысты.ын субстанция мен әдіс, саясат және ғылыммен байланыстырады (Munck, 2007, 59-бет) . Тұтастай алғанда, салыстырмалы саясаттану ғылымда, әдіс зерттеуге, яғни саясатқа бағындыруы керек деген ұғым басымдылық алуда; саяси шындықтың ерекшеліктеріне негізделетін осындай көзқарастарды іздеу керек. Бұл қозғалыста синтездеуге бағытталған, саяси процестің когнитивті компоненттері, адамдарды саясатқа бағыттайтын идеялар ерекше рөл атқара бастайды. Идеяның саясатқа ықпал ететіндігі бұл жағдайда өте қарапайым-қалыпты мәлімдеме болып табылады; жаңа идеялар - саяси процестер мен оқиғаларға елеулі түсіндірме себептер ретінде қарастырылады. Бұған дейін идеялар әрдайым мүдделерге, функцияларға, құрылымдарға, институттарға, яғни объективті түрде, нақты және аналитикалық түрде бақылаулардан алынған нәрселерге  және бұл объективті фактілер түсініктемелердің негізі ретінде қаралды. Түсіндірілуге болатын идеялар, бірақ олар өздері сирек түсініктеме факторы ретінде әрекет етті. Саясатқа арналған инструменталистік түсініктегі идеялар бүгінгі күнде субстанциональды түсініктегі саясатқа арнальған идеялар және мүдделерді, функцияларды, құрылымдарды, институттарды, әлемді, режимдерді құру үдерісіне олардың маңызды енгізілуімен ауыстырылады. Саясаттану және салыстырмалы саясаттану ғылымында бұл әдіс, әсіресе, конструктивистік көзқараста көрініс табады. Дегенмен, оларға қатысты конструктивизм, ол позитивистік ғылымның жаңа нұсқасы (байытылған когнитивтік көзқарас) ма? Дәл осы сұраққа бұл бөлімде жауап жазылады. Бұл жағдайда конструктивизмнің салыстырмалы саясаттану зерттеулеріне қолданылуына ерекше назар аударылатын болады. Конструктивизм бүгінгі таңда жаңа институттық, когнитивтік ғылым, авто-поэзиялық жүйелер теориясы, түсіндірме, постмодернизм идеялары және т.б. сияқты саясатты және басқаруды зерттеуде осындай бағыттардың идеяларын біріктірді. Тұтастай алғанда, оның қалыптасуы мен дамуына коммунитаризм философиясы, коммуникативті теория және қоғамдық білім ұғымы әсер етті. Марта Финнемор және Кетрин Сиккинк конструктивистермен жасалған теориялар туралы жазады: күштер мен дискурстың фукиандық талдауы, агенттіктер мен мәдениет теориясы, қоғамдық өмірде өзін таныстыру идеялары, «Қауіпсіз коммуналар» түсінігі, ұйымдық мінез-құлық және әлеуметтік қозғалыстар теориясы, Хабермастың коммуникативті әрекеті, келіссөздер теориясы және т.б. Конструктивтік көзқарастың мәні - онда нормалар, конституциялар, валюта айырбастау нысаны, билік, мәдени дәстүрлер және т.б. көрсетілген әлеуметтік қатынастар «интерсубълективтік» нанымдардың, ортақ идеялар мен пікірлердің құрылысы болып табылады. Адам санасының факторлары жалпы әлеуметтік қызметтің мүдделерін және бағытын қалыптастырудың маңызды элементі болып табылады. Александр Венд халықаралық қатынастарды зерделеуге қатысты атап өткендей, «әлеуметтік құрылымдарға алтын және танктер сияқты материалдық ресурстар жатады. Мұндай мүмкіндіктері бойынша неореалистердің де-әлеуметтенген көзқарастарынан айырмашылығы, конструктивисттер материалдық ресурстарды адам әрекеті үшін тек қана ортақ білімнің құрылымдары арқылы ғана маңызды деп санайды ... Материалдық қабілеттер еш нәрсені түсіндірмейді; олардың тиімділігі ортақ білімді құрылымдармен анықталады, олар өзгереді және бұл қабілеттерге сәйкес емес »(Wendt, 1995, 73-б., сілтеме жасап: Десслер, 1999, 126-бет). Конструктивистік көзқарас әлеуметтік ғылымда материалистік детерминизмге де, ұтымды таңдау теориясына қарсы , бұл артықшылықтар мен шығындардың жеке ұтымды есептеуіне баса назар аударады. Шынында, «экономикалық адамның» «әлеуметтік адамға» айналдыра отырып, конструктивисттер белгілі бір мағынада осы қарым-қатынастардың алдын ала жоспарланған сипатына емес, сонымен қатар когнитивтік факторларға қатысты олардың дизайнына назар аудара отырып, әлеуметтік қарым-қатынастарды талдаудың марксисттік әдістемесін ұстанады. Рационалды таңдау теориясы секілді, конструктивизм әлеуметтік адам әрекеттерін модельдеуге ғана бағытталған, сонымен бірге нақты салаларға немесе нақты мәселелерге қатысты өзінің негізгі компоненттерін көрсетпейді. Ол əлеуметтік əрекеттерді талдаудың бастапқы алғышарттарының кейбірін ғана анықтайды, ол саясат, экономика, заң жəне т.б. салаларында орындалады. «Конструктивисттік талдауда агенттер мен құрылымдар саяси әлемнің неге соншалықты ерекшеленетінін түсіндіретін құралдармен өзара байланысты, бірақ агенттер мен құрылымдардың елеулі ерекшелігі басқа көздерден келуі керек. Не конструктивизм, не рационалды таңдау теориясы қандай да бір маңызды субъектілердің кім екенін, олар қандай құрылымдық тұрғыда болатынын және қандай құрылымдық контекст болуы мүмкін екенін нақты түсінуімен біріктірілмегенге дейін саяси мінез-құлықты түсіндіруге немесе болжауға мүмкіндік береді »(Finnemore, Sikkink, 2001). , 393-бет). Осыған байланысты келесі жалпы ережелерді бөлуге болады: әлеуметтік жүйелерді әлеуметтік әрекеттер барысында туындайтын әлеуметтік құрылымдар ретінде түсіндіруге болады; әлеуметтік іс-әрекет - бұл жеке әрекет емес, «инсубъективті» құрылым, яғни адамның өзара әрекеттесу жүйесі; əлеуметтік əрекет арқылы адамдар белгілі бір мүдделер мен мақсаттарды жүзеге асыруға қол жеткізе алады, бірақ олар соңғы кезде өзін-өзі анықтайтын іс-қимыл нүктелері ретінде қабылданбайды; мүдделер мен мақсаттар - әлеуметтік құрылымдар; адамдар өзара қарым-қатынаста құндылығы бар тақырыптар ретінде әрекет етеді, құндылық құрылымы адамдар өздері өмір сүретін әлемді қалай түсінеді және әлеуметтік фактілер адамдар бірге таңдайтын құндылықтардың өрнегі болып табылады; адамдар коммуникативтік практиканың сериясы нәтижесінде, яғни талқыланатын тақырып бойынша қол жеткізілген уағдаластықтың нәтижесінде, құнды деп санауға келіседі;  коммуникативтік тәжірибе барысында адамдар идеялармен алмасады және құндылық туралы келісім негізінде жатқан ортақ білім қалыптастырады; Осыған байланысты, идеялар маңызды және түсінікті әлеуметтік шындық үшін құрылады. Айта кету керек, идеялар мен коммуникация әлеуметтік фактілер мен процестерді талдау үшін конструктивистік көзқарастың мәні болып табылады. Идеялар коммуникациясыз олардың конститутивті рөлін орындай алмайды, бұл оларды адамдарға ортақ етеді. Саясатта, идеялар мен коммуникациялар конститутивті бола отырып, бүгінгі күні бірқатар зерттеушілердің назарын аударады. «Егер біз нормативтерді интернационализациялау процесін түсінуді қаласақ, идеялар келісімге келу керек болса, біз коммуналдық әрекеттердің логикасын қолданып, ұтымды күшейтетін логиканы артта қалдыруымыз керек», - деп жазады Т.Риессе-Капин. -Бұл идеялар таза материалдық мүдделерге негізделген саясатты заңдастыруға немесе делегитимацияға аспаптық жолмен пайдалануға болмайды дегенді білдірмейді. Дегенмен, осындай мысалдардағы идеялардың «күші» осындай рухани байлығымен байланысты. Акторлар идеялардың құндылықтары мен жарамдылығына сене бастаған кезде консенсуальдыға айналады. Басқаша айтқанда, коммуникативтік үдерістер идеялардың консенсуальдыға айналуы үшін қажетті шарт болып табылады »(Risse-Kappen, 1996, 70-бет: Боррас, 1999, 10-бет). Саяси процестің когнитивті компоненттері бүгінгі күні кеңінен талданып келеді және зерттеушілер тақырыпты ғана анықтауға тырыспайды, сонымен қатар оған сәйкес келетін нақты әдіснамалық тәсілдерді қалыптастыруға тырысады. Осы әдіснамалық тәсілдердің әрқайсысында конструктивизм өз орнын табуға тырысады. Біз мұнда екі жаңа әдіснаманы - интерпретациялау тәсілін және “басқарушы ментальность”(governmentality) концепциясы, жаңа когнитивтік зерттеулердің бірқатар іргелі қағидалары бойынша конструктивизммен келісетініне қарамастан, байланысы өзінің ерекшелігін көрсетеді. Бұл жерде біріншіден, саясатты зерттеуге интерпретативті мен конструктивистік көзқарастар арасында маңызды айырмашылық бар екенін атап өту керек. Соңғы жылдары саяси желілерді зерттеуге және «governance » қатысты тұжырымдамаға байланысты трансформациялық көзқарас туралы жан-жақты пікірталас жүргізілді. Ескі мәселе, қоғамдық білімнің идеографистік немесе номотетистік болуы, заманауи қоғамда қайта қаралған болатын. Конструктивисттер интерпретаторлармен келіседі, олар танымдық компоненттер саясатта маңызды рөл атқарады және зерттеудің міндеті, әрине, саяси субъектілерді басқаратын идеялар мен нанымдардың мағынасын табу болып табылады. Алайда түсіндіруге және түсіндірмеге түсініктеме беру арқылы интерпретативті әдісіне қарағанда, конструктивизм саяси шындыққа себеп-салдарлық түсініктен бас тартуға мүмкіндік береді деп санайды. Сондықтан конструктивизм позитивисттік ғылымның орнына өзін-өзі қояды, идеяларды сәйкестендіру арқылы түсіндіріледі, саяси іс-қимылдың әртүрлі нәтижелерінің неліктен мүмкін екенін және саяси идеялар қазірКонструктивисттер ғылыми түсіндірулердің себеп-салдарын сақтап қалуға тырысады: «Когнитивтік тұрғыдан алғанда, барлық себеп-салдарлық қорытындылар мен саяси сабақтар ақыл-ой құрылыстарының нәтижесі болып табылады, ол орын алуы немесе болуы мүмкін еді, және бұл жағдай бұрынғы шарттар мен саясаттардың басқа жиынтығына ие болды.дің өзінде аяқталған оқиғалардағы конститутивті екенін түсіндіреді. Алтернативті әлемдердің контрфпктуальды крнструкцияға алдыңғы шаттары ретінде қосатын, саны анықталмаған негізгі фактілер бар. (Goldgeier, Tetlock, 2001, 83-бет). Революциялық партияның саясаты үшін ақша-экономикалық саясатты және «революцияның сөзсіздігін» таңдау үшін «супер-глобализация» рөлін сипаттай отырып, Колин Хай тек заңдылық сипатына ғана емес, сондай-ақ саяси және экономикалық жүйелер динамикасындағы себеп-салдарға да назар аударады: контекстен ғана емес, жүйенің өз жағдайларында, сондай-ақ оның ішіндегі актерлердің артықшылықтары мен / немесе ұтымдылығынан ғана емес, сонымен бірге бұл субъектілерді түсінуге байланысты. Осындай идеологиялық айнымалы мәндерді өлшеу мүмкін емес, бірақ олардың бар екеніне сену үшін керемет негіздер бар және оларды қазіргі заманғы саяси талдауда басты рөл атқаруы керек »(Hay, 2004, 149 б.). Мұнда конструктивизм жалпылама стратегиясына емес, сонымен қатар зерттелетін тақырып әмбебап заңға немесе белгілі бір типке негізделген, бірақ белгілі бір идеялар мен әрекеттерді зерттеу міндеті болған белгілі бір зерттеу стратегиясына негізделетінін атап өту керек. «Дұрыс тарихи қайта құру» (Dessler, 1999, 129-бет) және «кіші шындықтарды іздеу» (Finnemore, Sikkink,, 2001, бет 394). Екіншіден, Мишель Фукоолдың”басқарушы ментальность” (governmentality) тұжырымдамасының эвристикалық мүмкіндіктеріне салыстырмалы түрде жақындастырылған қызығушылық белгілі бір бағытта немесе белгілі бір параметрлер бойынша конструктивизммен бәсекелесетін саяси талдау түрінде қалыптасты. Бұл тәсілдің жалпы мағынасы мынада, плюралтностің болуы және адамның мінез-құлқын басқарудағы әртүрлі тәжірибелердің көпшілігінің  ішінара сәйкес келмеуі, олар ментальді құрылымдардың өзгеруімен анықталады. Сонымен қатар, басшылық тек мемлекеттің монополиясы ретінде қарастырылмайды, ол адамның өзі, топтық басқару, балаларды басқару, оның жанын бақылау, аурулар және т.б. саяси басқаруға дейін. Осы әдіснамалық бағыттылықты конструктивизммен салыстыру, «басқарушы ментальность» ретінде түсіндіру себептері ретінде идеяларды қолдануға бағытталмаған. Ментальді факторлар әртүрлі басқару әдістерінде маңызды деп саналса да, зерттеушіні «тәуелсіз өзгерулер» ретінде қызықтырмайды. Осыған байланысты, бұл көзқарас Швецияға емес, Ұлыбританияда монетаристік саясатқа ықпал еткен идеяларға жауап бермейді. Бірақ бұл тәсіл танымдық ерекшеліктерге және пайда болатын ментальді факторларға байланысты нақты басқару тәжірибелерін ашуға бағытталған. Бұдан басқа, идейционистік феноменді конструктивиз айқындамайтыны айтып өту керек. Ол оларды белгілі бір жалпы кеңістікте зерттелмейді, ол оған әр бір идеяның өзіндік ерекшелігі мен орнын алатын мәдениеттің жалпы көрінісін құруға мүмкіндік бермейді. «Қатал» және «жұмсақ» конструктивисттерді ажырату қажет. Алғашқылар «онтологиялық конструктивизм», яғни әлеуметтік шындық идеясы «интерсубъективті» болып табылатын адамдардың өзара әрекеттесуі арқылы пайда болатын бағытқа сілтеме жасайды. Жұмсақ конструктивтер әлеуметтік шындық мәртебесі туралы мәселені қарастырмайды, бірақ кез келген жағдайда әр түрлі әлеуметтік объектілерді зерттеген кезде біздің шешімдерімізге тәуелді идеялардың сындарлы рөлін, әдістер мен әрекеттерді таңдауды ескеру қажет. Осыған байланысты, шын мәнінде, бұл не екенін және не болуы керек деген сызықты қатаң түрде салу мүмкін емес. Конструктивтік әдіснама үшін шындық идеалистік тұрғыдан салынбаған, бірақ біздің өміріміздің когнитивті компоненттері (идеялар, тұжырымдар, баяндар және т.б.) шындықты қалыптастыруда және нақты проблемаларды шешуде маңызды рөл атқарады. Бір мағынада идеялар шешімдердің шекараларын белгілейді. Бұл жерде конструктивизм саяси процестердің табиғатынан кездейсоқ немесе ашық (мақсатқа қарай) назар аударады және оның міндеті саяси құбылыстардың өзгеше сипатқа ие болу жағдайларын табу болып табылады (Hay, 2004, 147 б.). Салыстырмалы саясаттану ғылымындағы конструктивистік көзқарас оның әр түрлі аспектілеріне қатыстылығын баяндайды. Марта Финнмор және Кэтрин Скикин салыстырмалы саяси ғылымда конструктивистік көзқарастар бар екеніне назар аударады, бірақ, мысалы, халықаралық қатынастардан айырмашылығы, олар 1990-шы жылдары ерекше қызығушылық пайда болғанға дейін бір немесе бірнеше түрде қолданылған. Авторлар салыстырмалы зерттеулердің келесі негізгі тақырыптарын анықтайды, онда конструктивизм нақты күшпен көрінді: 1) идеялар мен саяси өзгерістер; 2) саяси мәдениет; 3) өзіндік және этностық (Finnemore, Sikkink, 2001, p. 405–411). 2002 жылы жарық көрген және Даниэла Грин (Green, 2002) редакциясындағы «Конструктивизм және салыстырмалы саяси ғылым» кітабы шын мәнінде осы негізгі тақырыптарды қамтиды. Әдістемелік тұрғыдан, конструктивизм рационалды таңдау теориясы негізінде нео-институционализмге қарағанда әлсіз болды. Сондықтан осы саладағы зерттеушілер эмпирикалық зерттеулерге арналған ойластырылған стратегиядан гөрі теориялық дәлелдердің сомасы туралы жазады. Соған қарамастан салыстырмалы саяси ғылымдағы сандық және сапалы әдіснамалар арасындағы қатынастарды қазіргі заманғы талқылауда конструктивизм жеке жағдайларда, сондай-ақ контекстік мазмұнмен тығыз жүктелетін аймақтық зерттеулерде оны пайдалану мүмкіндігімен байланысты қосымша дәлелдер алды. Салыстырмалы зерттеудің кейбір қосымша тақырыптық бағыттарын атап өту керек, онда конструктивизм белгілі методологиялық құбылысқа айналды. Осылайша, мемлекеттік мекемелердің, бизнестің, азаматтық қоғамның бірлестіктерінің желілік өзара іс-қимылын қалыптастырудың негізгі мәселесі дәл осы процестің когнитивті компоненттеріне қатысты мәселелер болып табылады. Желілердің тиімділігі негізінен «сенім» және желілік өзара әрекеттесудің басқа танымдық элементтері арқылы анықталады. Желілік концепцияның келешегі үшін аса маңызды эволюцияның кейбір бағыттары когнитивті тәсілмен байланысты. Желілік өзара әрекеттесуді зерттеуге арналған когнитивті тәсіл шын мәнінде коммуникацияларды, қауымдастықты, дискурсты және т.б. зерттеуде оны пайдалануға тән барлық компоненттерді қамтиды. Осыған байланысты, желілер коммуникативтік өзара әрекеттесу қалыптасқан және дамыған кез келген басқа нысан сияқты когнитивті талдау объектісі болып табылады. Желі байланысы когнитивті процестердің тұрғысынан күрделі және белгісіз, алайда ол кемшіліктер ретінде қарастырылмайды, алайда бұл инновация мен шығармашылықтың шарты. Желілік қарым-қатынастың шығармашылық сипаты көптеген шарттармен қамтамасыз етіледі: негізгі сенім, ынтымақтастыққа баса назар аудару, операциялық шығындарды төмендету, түсіндіру бостандығы, ақпарат көздерінің кең ауқымы және ақпараттық ресурстардың синергиясы, ашық байланыс және т.б. Әлеуметтік желілер талдаудың ерекше нысаны ретінде, бір жағынан, олар әлеуметтік жүйеде білім беруді, таратуды және білім беруді дамыту үдерісін талдау үшін жеткілікті метафора екенін түсінеді. Екінші жағынан, қазіргі қоғамдағы білімнің рөлі мен маңызы міндетті түрде өзара әрекеттесуді желілік ұйымдастыруды қажет етеді, себебі ол білімнің өзінде барынша тиімді әдісі болып табылады. Саясатты қалыптастыру теориясында идеяларға баса назар шешуші болып келеді, бірақ олардың барлығы тұжырымдамалық композициямен шектелмейді. Саясаттың (policy)көптеген өлшемдері бар және тарихи кезеңдерді немесе көптеген әртүрлі елдерді салыстырсақ, оны дамыту мен іске асырудың ортақ механизмдері бар ма деген сұраққа жауап беру жиі қиынға соғады. ХьюджХекло атап өткендей бұл өзін-өзі айқындайтын феномен емес. Саясатты қалыптастыратын және ашып көрсетуді және сипаттаманы күткен шешімдердің бірегей жиынтығы, акторлар мен институттар жоқ. Керісінше, саясат - интеллектуалды құрылым, аналитикалық категория, оның мазмұны алдымен аналитикпен анықталуы керек (Heclo, 1972, 83-108 бет). Осыған байланысты, мемлекет, жалпыға ортақ, саясат, бір жағынан, мемлекеттің және басқа да қоғамдық субъектілердің шешуі қажет өзекті проблемаларға жауап ретінде, алдымен кез келген теориялық құрылымға біріктіру қиын, ал екінші жағынан, теориялық талдаудан өткен, ұқсас жағдайларда басқа саясаткерлер үшін парадигмалық әрекеттің сипатын алады. Осыған байланысты, мысалы, 1930-шы жылдардағы АҚШ президенті Франклин Рузвельттің «Жаңа курс» саясаты, атап айтқанда, жұмыссыздықты азайтуға және кейінірек «кейнсиан» деп аталатын мемлекеттік шығыстардың артуына байланысты, британдық еңбектердің алдын ала оқылуына негізделмеген экономист Джон Кейнс. Кейінірек «Жаңа курс» ұзақ мерзімді либералдық саясаттың символына айналды, ал Кейнстің осы рөлі маңызды болды. Президент Кеңесінің бұрынғы басшыларының бірі Герберт Стейн «Кейнстің және әсіресе Кейнстің ізбасарларын түсіндіруінсіз, кеңеюі мүмкін фискалдық саясат кездейсоқ құрал бола алмайды және өмір сүру тәсілі бола алмайды» (Stein, 1984, 39-бет). Британдық саясатты зерттеуге конструктивистік көзқарас қолданылады. Ричард Хеффеннан соғыстан кейінгі Ұлыбританияда саясаттың ерекшелігі неолиберализм идеяларын қабылдауға негізделген барлық саяси күштердің консенсусы болғанын, соғыстың алдында социал-демократиялық консенсус басым болғанын атап көрсетеді. Сонымен бірге, идеялық консенсус белгілі бір келісімшартқа ешқандай баламасы жоқ, ол осы идеяларды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін құрылымдар, механизмдер мен әдістермен сәйкес идеяларды толтыру үшін бәсекелестікті білдіреді. «Менің дәлелім - басынан бастап консенсустық саясат идеялар басым жиынтығын көрсетеді және бұл идеялар саяси және экономикалық мәселелерді диагностикалауға және саяси шешімдердің тағайындауына әсер ететін әртүрлі жолдармен саяси күн тәртібін жасайды» (Heffernan, 2002, p. 743). Сонымен бірге идеялар консенсус қалыптастырумен байланысты жалғыз айнымалы ретінде қарастырылмайды; олар консенсус саясатының орталығында жатыр, бірақ сонымен бірге, осы идеяларды қабылдайтын және қолдайтын субъектілер сияқты танымал саясатта және қоршаған ортаны саяси және экономикалық мүдделі топтар түрінде енгізетін айнымалылар сияқты өзара айнымас және айналдыра алады, бұл идеяларды қолдайтынын білдіреді (Ibid, 749 бет). Осы жүйеде консенсус саясатының факторлары, идеялар орталық орынды иеленеді және, тиісінше, барлық басқа айнымалылар тиісті идеяларды қабылдау, енгізу және қолдау арқылы консенсус құрудың нәтижесін көрсетеді. Консенсус неолиберализм идеяларын ортақ құндылықтың, ортақ көзқарастардың және тарихтың тиісті кезеңіндегі саяси сананың негізгі құрылымының сапасын қамтамасыз ету процесінде туындайды. Автор 1979-1992 жж. Ұлыбританиядағы жекешелендіру саясатын талдау үшін осы әдіснамалық тәсілді пайдаланып, тиісті саяси шешімдерді қабылдау және енгізу арқылы жекешелендіру идеясын іске асыру барысында стратегиялық оқытудың маңыздылығын атап өтті (Heffernan, 2005). Онтарио провинциясында (Канада) энергетикалық саясатты дамыту және жаңарудағы идеялардың рөлін Ян Роулендс зерттеді. Сонымен қатар, саясатты талдау үшін «идеологиялық» көзқарастың маңыздылығына баса назар аударатын автор «кадрлар», яғни, саясаттың когнитивтік факторларының құрылымын анықтайтын «проблемаларды анықтау» сияқты түсініктерді пайдаланады, яғни, саясаттағы бейнелері, оны қоғамда легитирлеуге қолданылатын «саясат бейнелері», сәйкес саясат үшін қандай идеялар, ұғымдар мен санаттар қабылданатындығын анықтайтын «дискурстар», синтездеу таңдалған тәсілдің санаттары (Rowlands, 2007, 186-бет).