Шпаргалка по "Медицине"

1.Сигналдық молекулалардың сипаттамасы. Медициналық маңызы.

Сигналдық молекулалар - рецепторлармен өзара әрекеттесу нәтижесінде мақсатты жасушалардағы биохимиялық реакциялардың сыртқы бақылауын қамтамасыз ететін эндогендік химиялық қосылыстар болып табылады.

Сигналдық молекулалардың сипаттамалары:

1. Шағын өмір кезеңі (динамизм, реттеу жылдамдығы),

2. Жоғары биологиялық белсенділік (әрекет өте төмен концентрацияда дамиды).

3. Бірегейлік, әрекеттің бірегейлігі. Бір сигналдың молекуласының әсер етуін басқа модельдеуге болмайды. Бұл әртүрлі реттеуді қамтамасыз етеді.

4. Күшейту әсерінің болуы (бір сигнал молекуласы биохимиялық реакциялар каскадтарын жақсарта алады).

5. Сигналдық молекуланың бір түрі бірнеше мақсатты ұяшыққа ие болуы мүмкін.

2. Сигналдардың жасушаға берілуінің негізгі кезеңдері

Екіншілік мессенджерлер – бұл жасушада рецептордың белсенуіне жауап ретінде тез және көп мөлшерде синтезделетін және молекулалық сигналды күшейтетін кішігірім молекулалар. Олар әдетте өте қысқа уақыт аралығында әсер етіп, содан кейін әртүрлі механизмдер көмегімен инактивацияланады. Көрсетілген типті барлық сигнал беретін жолдарды жүйелеу үшін екіншілік мессенджер түріне байланысты ажыратады. Келесі түрлердің жолдарын ажыратады:

 1) цАМФ-жанамаланған жолдар;

 2) цГМФ-жанамаланған жолдар (NO-ға тәуелсіз);

 3) цГМФ- және NO-жанамаланған жолдар;

 4) липидтермен және Ca2+иондарымен жанамаланған жолдар (ДАГ, ИТФ);

 5) Ras нәруызымен жанамаланған жолдар;

• Сигнал беретін молекула жасуша бетімен байланысқанда, белгілі бір жасушаішілік үдерістерді, мысалы, пролиферацияның басталуын шақыратын реакциялар тізбегін іске қосады. Əртүрлі жасушалар келген сигналға түрліше әсер көрсетеді. Жасушалық жауаптың арнайылығы көп жағдайда экспрессияланатын рецептор түрімен анықталады. Əр нақты түрдің жасушаларында ядрода, цитоплазмада және жасуша бетінде орналасатын өздеріне тән рецепторлар жиынтығы болады. Бұл рецепторлар арнайы сигналды алу үшін және жасушалық жауап шақыратын ферментті реакциялардың тізбегін іске қосу үшін қызмет етеді.

цАМФ – бауырдағы көмірсулардың және май ұлпаларындағы үшглицеридтердің катаболизміне, бүйректегі сулардың реабсорбциясына, кальцийдің қалыпты алмасуына, стероидтық гормондардың синтезіне, тегіс мускулатураның әлсіреуіне қатысады, жүрек соғысының жиілігін және күшін жоғарылатады.

 • цАМФ-мен белсенген протеинкиназа тағы келесі ферментті – киназаны фосфорлайды.

 • Киназа, гликогенфосфорилазаны фосфорлайды, нәтижесінде гликогеннен глюкоза молекуласын ажыратады. Бұлшықетте пайда болған глюкоза жұмыс істей бастайды. Нәруыздардың белсенділігінің өзгеруі фосфорлену немесе дефосфорлену жолымен жүреді.

• Фосфорлену және дефосфорлену – қайтымды процесс, фосфаттық эфирлік байланыстардың гидролизі.

• Екі ферменттер типі қатысады – бұл киназалар (фосфорлейтін ферменттер) жəне фосфатазалар (дефосфорлеуші ферменттер) – сигналдық процесстерде негізгі роль атқарады.

цГМФ — және NO-қатынасуымен сигналдың берілу жолы. Көптеген жасушалар цитоплазмасында мембранамен байланысқан гуанилатциклазадан (мГЦ) баска ерігіш гуанилатциклаза (еГЦ)-да кездеседі. Ол тек екінші мессенджер-цГМФ-тың пайда болуын катализдеп қоймай, өзі де екінші бір мессенджер-азот оксиді (NO) аркылы активтенеді. Азот оксиді (NO) аргинин аминкышкылынан, ерекше ферменттің NO-сингаза (NO-C), катынасуымен түзіледі және ол биомембраналар аркылы жеңіл диффузияланады. NO -синтаза (NO -C ) ферментінің молекуласы бірдей екі субъединицадан тұрады және тек димерлік күйінде ғана белсенді болады. Диацилглицерол, инозитолтрифосфат және кальций иондары кейбір андрогенді- және холинореце