Рахит

I Кіріспе

Ауылшаруашылық жануарларының барлық ауруларының арасында инфекциялық емес ішкі аурулар әлі де үлкен үлеске ие. Бұл аурулардың ерекшелігі, емделіп жатқан нақты науқастардан басқа, клиникалық тұрғыдан сау, бірақ ақуыз, көмірсулар, витаминдер мен минералды зат алмасу деңгейі төмен немесе бұзылған жануарлар көп. Бұл жануарларға аурудың айқын белгілері болмаса да, емдеу қажет. Алмасу процесінде организм қоршаған ортадан жануарлардың денесін құрайтын химиялық қосылыстарға айналатын терең өзгерістер мен өзгеріске ұшырайтын әртүрлі заттарды қабылдайды. Бұл заттарды ассимиляциялау процесі. Метаболикалық бұзылулар жануарлар ағзасындағы кез-келген патологиялық процестің негізінде жатыр. Метаболикалық бұзылыстарсыз бірде-бір ауру өтпейді, сондықтан кез-келген ауруды кез-келген ағзаның ғана емес, сонымен бірге тұтас алғанда организмнің де ауруы ретінде қарастырған жөн. Әсіресе, жануарларды азықтандыруда сандық және сапалық бұзылулар кезінде, сондай-ақ нерв жүйесінің трофикалық және реттеушілік функциясының бұзылулары, эндокриндік бездердің аурулары мен жұқпалы аурулар кезінде зат алмасуында өзгерістер айқын көрінеді. Ауыл шаруашылығы малдарында зат алмасудың бұзылуына себепші болатын негізгі себеп толық емес азықтандыру болып табылады: ақуыздардың, көмірсулардың, майлардың, минералдық заттардың (макро - және микроэлементтердің) және витаминдердің азығымен организмге жеткіліксіз және сирек артық түсуі. Алмасудың бұзылуына әкеп соқтыратын басқа да факторлардан жануарларды ұстау жағдайларының нашарлауын (үй-жайлардың температурасы, ылғалдылығы және ауасының зиянды газдары, жарықтың жеткіліксіздігі және монета болмауы), оларды шамадан тыс пайдалану және т. б. атап өткен жөн. Әсіресе зат алмасудың бұзылуы ауыл шаруашылығы жануарларының төлінде және егер ағзаның тұрақсыздану процесін тоқтатпаса, онда бұл кейіннен өндірушіні жануарлардан толыққанды төл, жоғары ет және сүт сапасын алу мүмкіндігінен айыратын қайтымсыз зардаптарға әкеп соғуы мүмкін. Минералды алмасудың бұзылуы - бұл ауыл шаруашылығы жануарларында зат алмасудың кең таралған патологиясы. Өнеркәсіптік, үй және фермерлік мал шаруашылығында байқалады. Ауру барлық жастағы және түлік түрлерінде  тіркеледі. Өз курстық жұмысымда мен рахит аурының құлында болатын себептері мен ауру ағымын толықтай ашатын боламын.

Рахит -бұл құлынның созылмалы ауруы, ол d-витаминді және фосфорлы-кальцийлі алмасудың бұзылуымен сипатталатын, ағзаның өмірлік маңызы бар функцияларының бұзылуы, сүйек тінінің дистрофиялық өзгерістерімен остеоидты тіннің шамадан тыс өсуімен, пайда болған сүйектердің жұмсаруымен және атрофиямен, сипатталатын өсіп келе жатқан төлдің созылмалы ауыр ауруы. Құлындарда 1-4 айларда жиі кездеседі. Көбінесе рахит ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында,  қозылар, ешкілер, күшіктер, құлындар, бұзаулар және әсіресе, көбінесе өмірінің бірінші жылында торайларда жиі тіркеледі. Сондай-ақ, табиғи мекендейтін жабайы жануарларда рахит кездеспейді, ал жабайы терісі бағалы аңдарды қолда ұстау (күзеннің күшіктері, құндыздар мен түлкі)сияқты аңдарда кездеседі.Көбінесе қысқы уақытта тіркеледі. Жануарлардың ауруы, әдетте, қолайсыз метеорологиялық жағдайларға байланысты (ауа температурасы төмен, жоғары ылғалдылық, күн сәулесінің жеткіліксіздігі) жас төл иелері серуендеуден айырылады. Жеке шаруашылықтарда, АШӨ және ШФҚ-да азықтандырудың зоотехникалық нормалары мен зоогигиеналық параметрлерінің сақталмауынан рахитпен ұстаудың 40 және одан да көп пайызына дейін ,өсімді алады.

II Әдеби шолу.

Рахит жайлы алғаш мәліметтер эфестік Соран (98-138 ж.ж.), Гален (131-211 ж.ж.) еңбектерінде бар. Рахит — гректің «арка жөны» деген мағынаны білдіретін «рахис» сөзінен шыкқан.Рахитті зерттеуде А.А.Кисель, С.О.Дулицкий, Г.Н.Сперанский, А.Ф.Тур, қазіргі кезде — Е.М.Лукьянова, И.М.Воронцов, С.В.Мальцев, ал Қазакстанда — Н.А.Барлыбаева, В.И.Струков, Г.А.Вуйко үлкен үлес қосты. Рахит алғаш рет 1645 жылы Уистлер (Англия), ал 1650 жылы ағылшын ортопеді Глисонның егжей — тегжейлі атты еңбегінде сипатталған. 1918 жылы Меланби (ағылш.)орыс. иттердің тәжірибесінде трескалық май құрамында ерекше витамин бар болғандықтан антирахитикалық құрал ретінде әрекет ететінін дәлелдеді.  Біраз уақыт бойы трек майының антирахитикалық белсенділігі А витаминіне байланысты деп ойлаған. Мак-Коллум, трескалық май арқылы оттегінің ағысын өткізіп, А витаминін белсендіре отырып, майдың антирахитикалық әсері байқап,   одан әрі іздеп, тауып осы неом бөлігінде трескового май басқа дәрумені бар күшті антирахиттық әрекетімен, —Д дәрумені  осылайша, түпкілікті белгіленгенін, бұл тағамдық заттар қасиетке ие бұзушылықтардың алдын алуға және аурулардың науқастарды емдеуге рахит, негізінен, байланысты үлкен немесе аз, оларда ұстау дәрумені D. 1919 ж. К. Гульдчинский (нем. Kurt Huldschinsky) рахитпен ауыратын балаларды емдеуде сынап-кварц шамының (жасанды "таулы күн") тиімді әсерін ашты. Осы кезеңнен бастап рахиттің негізгі этиологиялық факторы балалардың ультракүлгін диапазонды күн сәулесімен сәулеленуі болып табылады.