Лекция по "Биологии"

                                            7 тарау  жасушалық цикл

                       &61 митоз .жасушада  митоздың әртүрі кезеңдерінде жүретін процесстер

Жасуша 3 түрлі жолмен бөлінеді 1 Митоз-дене жасушаларының  бөлінуі 2 Амитоз-қарапайымдылардың тікелей бөлінуі 3Мейоз-жыныс жасушаралының бөлінуі

Митоздық цикл- митоз барысында бірінен соң бірі жүретін және өзара байланысты процестер жиынтығы

Интерфазаның өзі бірнеше кезеңдерден тұрады

1 Жасушаның ДНК синтерзіне дайындық кезеңі

Бұл кезеңде жасушада РНҚ мен нәруыздардың синтезі жедел түрде жүріп , ДНК биосинтезіне қатысушы ферменттердің белсенділігі жоғарлайды

2ДНК-ның синтездеу кезеңі

ДНК молекуласының екі еселенуі белгілі бір тәртіппен жүреді

3ДНК синтезінің аяқталу және митоздың басталу кезеңі

Бұл кезеңде жасушаның митозға дайындығы толық аяқталады.Нәруыздар синтезі және олардан жасушаның өсуін аяқтайтын ахроматин жіпшелерінің құрылуы

Митоз немесе карпокинез процесі кезекпен келіп отыратын 4 фазадан тұрады 

1Профаза-ядро көлемі үлкейіп ,хромосомалар ширатыла бастайды . Бұл кезде хромосома жіпшелерінің өз өсінде шиыршықталып бұратылуының салдарынан хромосомалар қысқарып , жуандап ,әрбір хромосома екі жіпшеден тұрады да ,ядрошық жойылады

2Метафаза-хромосомалардың ширатылуы күшті жүреді және полюстерден бірдей қашықтықта орналасқан қысқарған хромосомалар жасуша экваторына бағытталды

3Анафаза-ахроматин жіпшелеріне бекінген хромотидтер бір-бірінен ажырап,жеке хромосомаларға айналады

4Телофаза-Митоздың соңғы сатысы .хромосомалардың қозғалуы аяқталады , ядрошық пайда болады

[pic 1]

                                   &62 өсімдіктер мен жануарлардағы гаметогенез .Гаметалар                

        Гамеогенез кезеңдері

Гамета-Жыныс жасушалары

Гаметогенез-жыныс жасушаларының түзілу процесі .Жыныс жасушаларының барлығы гамета деп аталады

Аталық жыныс жасушаларының түзілу процесі «сперматогенез», ал аналық жыныс жасушаларының түзілу процесі «овогенез» 

Жыныс бездерінің түзілуі шартты түрде 4 кезеңге бөлінеді

1Көбею кезеңі –Жас жыныс жасушалары үздіксіз митоздық бөліну арқылы көбейіп ,сперматогонийлер  түзіледі

2Өсу кезеңі-Митоз және Миоз аралығындағы интерфаза кезеңі . ДНК матрицалық жолмен екі еселенеді

3Пісіп жетілу кезеңі –мейоз процесі жүреді .соның нәтижесінде жыныс безінің дипоидті аталық жасушасынан төрт гаплоидты жыныс жасушасы қалыптасады ,яғни ядроларында хромосомалардын гаплоидті жиытығы болатын спермотоциттер пайда болады

4Қалыптасу кезеңі-Сперматозоидтердің құйрығы қалыптасып , ядро жасушасының ұшына орынын ауыстырады

Париеногенез-табиғатта кеңінен таралған жынысты көбеюдің ерекше түрөзгерісі .Жұмыртқа жасуша спермотозоидінің қатынасынсыз өздігінен бөліне бастайды да, ұрыққа бастама беред

                                    &63Өсімдіктердегі спорогенез және гаметогенез

Өсімдіктерде жыныс жасушаларының даму процесі 2 кезеңге бөлінеді

1кезең-спорогенез гаплоидті жасушалардың түзілуімен ,яғни споралар түзілуімен аяқталады

2кезең-гаметогенез желілген гаметалар түзіледі  

Аналық жыныс жасушаларының дамуы- Жабық тұқымды өсімдіктердің түйінінде археспоралар деп аталатын жасушалар пайда болады . Екі рет мейоздық бөліну нәтижесінде гаплоидті жиынтығы бар 4 жасуша түзіледі .Олар төрт-төрттен топтасатындықтан оларды аналық жасушалар тетраэдрі деп айтады

Аталық жыныс жасушасының дамуы –Мейоз жолымен екі рет бөлінген жасушадан гаплоидті жиынтығы бар төрт жасуша пайда болады .Осының нәтижесінде вегетативті және генеративті жасушалар деп аталатын екі жас жасушапайда болады .осыдан кейінвегетативті жасуша бөлінбейді, ал генеративті жасуша тағы бөлінеді .Осының нәтижесінде қозғала алмайтын спермий деп аталатын аталық екі жыныс жасушасы түзіледі