Көбею
Автор: aidaigxxutxtx • Сентябрь 26, 2021 • Реферат • 2,236 Слов (9 Страниц) • 590 Просмотры
Көбею.
Тірі ағзалардың негізгі белгілерінің бірі – олардың көбеюге қабілеттілігі. Көбеюдің негізгі екі әдісі ажыратады: жыныстық және жыныссыз.
Эволюция барысында жыныссыз көбею жынысты көбеюден ерте пайда болған. Бұл гаметалардың түзілуінсіз жүреді және оған тек бір ағза қатысады. Осы қасиетттің арқасында миллиардтаған жылдар бойына ұрпақтар жалғасып, Жер бетінде тіршілік байқалып келеді Ағзалардың көбею қасиеті тіршіктің дискреттілігімен тікелей байланысты.Мысалы: ағзалардың денелері көптеген жасушалардан тұрады,ал жеке жасушалардың тіршілік ұзақтығы ағзалардың тіршілік ұзақтығымен салыстырғанда әлдеқайда қысқа болады сондықтан да ағзалардың тіршілігі оның жасушаларының үздіксіз көбеюі нәтижесінде ғана байқалуы мүмкін.Кез келген биологиялық түрлер жекелеген даралардан түрады,ал жеке даралардың тіршілік ұзақтығы түрлердің тіршілік ұзақтығыны қарағанда әлдеқайда қысқа. Демек түрлердің тұрақты тіршілік етуі оның дараларының үздіксіз көбеюінің нәтижесінде ғана байқалады және т.с.с
Жыныссыз көбею жыныстық көбеюге қараганда қарапайым. Оның негізгі ерекшелігі осы жолмен пайда болған ұрпақтардың аналық ағзалардан ешбір айырмашылығы болмайды,себебі екеуінің де тұқым қуалаушылық материялдары өзгеріссіз,бірдей. Ал жыныстық көбею – күрделі процесс,себебі болашақ ұрпақтың генетикалық материялы екі ата – ананың тұқым қуалаушылық аұпараттарының қосылуы нәтижесінде қалыптасады. Жыныстық көбеюдің ең қарапайым турі – коньюгация кейбір бір жасушалыағзаларға тән.Коньюгация кезінде арнайы жыныс жасушаларын(гаметаларды) пайда етпей ,өздері өзара қосылады не генетикалық ақпараттармен алмасады (қарапайымдылар,бір жасушалы балдырлар)мысалы,кірпікшелі кебісше.
Жыныссыз көбею | Жыныстық көбею |
1Бір жасушалы ағзалар; А)Жасушаның жай екіге бөлінуі арқылы(прокариоттар,бір жасушалы эукариоттар) Б)шизогония(бір жасушалы эукариоттар-споралар) В)бүршіктену арқылы(ашытқы саңырау құлағы ) Г)спора түзу арқылы (өсімдіктер) 2.Көп жасушалы ағзалар (вегетативтік) А)қаламшалар,түйнектер арқылы Б)бүршіктену арқылы В)сомалық эмбриогенез; | 1.Агаметогамия:коньюгация(инфузория) 2.Гаметогамия:копуляция изогамия(хламидамонада); анигозомия(қарапайымдылар);оогамия |
Ағзалардың көбею формалары түрліше болып келеді:
.
Копуляция. Тірі ағзалардың басым көпшілігінің жыныстық көбеюі ерекше жасушалар – жыныс жасушалардың (гаметалардың)қосылып,зигота түзуі арқылы жүреді. Кейбір ағзалар мөлшері,қозғалуы жағынан біркелкі болыып келеді,мысалы хламидамонада,оның құрылымы бірдей екі жасушасының қосылуын изогамия деп атайды.
Енді бір ағзалар қосылуы жағынан әртүрлі гаметалар түзеді.Олардың бірі ұсақ,жылдам қозғалады.Мысалы, аталық гаметалар , ал екіншісі одан гөрі үлкендеу баяу қозғалады,ол-аналық гаметалар.Мұндай гаметалардың өзара қосылуын анизоогамия деп атайды,оған мысалы безгек плазмодийлері.
Жыныстық процестің ең күрделі түрі-оогамия. Бұнда ата-аналар әр түрлі гаметаларды пайда етеді .Бірі – ұсақ, қозғалғыш аталық гаметалар – сперматазоидтар пайда етсе, екіншісі өте аз мөлшерде тіпті тек бір дана күйінде үлкен қозғалмайтын аналық гамета – жұмыртқа жасушасын түзеді.Міне осылардың қосылуын оогамия(көбею)деп атайды.
Жыныссыз кебею кезінде әдетте бір біріне ұқсас ұрпақтар түзіледі, генетикалык өзгергіштіктің бір ғана кезі кездейсоқ больш табылады. Бір аналық особьтан дамитын бір біріне ұрпақтарды клон деп атайды
...