Пәнге кіріспе. Остеология және артрология. Жалпы қаңқаның құрылысы

«Эмили» Медицина орталығы

Жалпы маманданушы пәндер

Теориялық сабақ №1

Тақырыбы: Пәнге кіріспе. Остеология және артрология. Жалпы қаңқаның құрылысы.

Құрастырған: Абильмажинова А.О.

Алматы 2013

№ 1 дәріс.

Тақырып: Пәнге кіріспе. Остеология  және артрология. Жалпы қаңқа құрылысы, буындар.

Мақсаты:  Анатомияға ғылым ретінде анықтама беру. Анатомияның міндеттерін оқып білу. Остеология және артрология ұғымдарына анықтама беру. Жалпы қаңқаның құрылысвмен танысу.

Дәрістің жоспары:

1. Анатомия пәні,түрлері және міндеттері.
2. Анатомияның даму тарихы.
3. Анатомияның басқа ғылымдарымен байланысы.
4. Ағза, ағзалар жуйесі және ағзалар аппараты.
5. Адам денесіндегі жазықтықтар мен біліктер.

Лекция.

Адам денесінің пішінін, құрылысы мен қызметін және оны қоршаған ортаға байланысты дамуын зерттейтін ғылым-анатомия деп аталады. Анатомия(грек.”Anatemno” – кесу,бөлшектеу деген мағ,)

Анатомия зертгеу нысандарына байланысты,

1. жануарлар
2. өсімдіктер анатомиясы болып екіге бөлінеді.

Жануарлар анатомиясынан адам анатомиясы жеке ғылым саласы ретінде бөлінді.

Зерттеу бағыттарына сәйкес анатомия өз кезегінде бірнеше салаларға бөлінеді:

1. Жүйелі анатомия - адамның дене мүшелерінің құрылысын, олардың атқаратын қызметтерімен байланыстырып, мүшелер жүйелері ретінде (тері жабыны, сүйектер , бұлшық еттер, асқорыту, тыныс алу, зәр бөлу, көбею, тамырлар, эндокринді бездер, жүйке жүйелері) зерттейді;
2. Мүсіндік (пластикалық) анатомия – адамдар организмдерінің сыртқы дене бітімі мен дене бөліктерінің тұрақты жағдайдағы немесе қозғалыстағы пропорциялық арақатынасын зерттейді. Мүсіндік анатомияның негізін қалаған италиян ғалымы Леонардо да Винчи;
3. Топографиялық анатомия –адамдар организмдерінің белгілі аумақтары мен бөліктеріндегі әртүрлі жүйелер мүшелерінің орналасу орындары мен сол аймақтағы олардың арақатынастарын зерттейді;
4. Салыстырмалы анатомия - адамның белгілі бір мүшелерінің немесе мүшелер жүйелерінің құрылыстарын салыстырып зерттейді;
5. Жас анатомиясы -адамдардың жасына байланысты, олардың дене мүшелері құрылысындағы құрылымдық өзгерістерді анықтайды;
6. Қалыпты анатомия - ересек адам мен жануарлар организмдерінің дертсіз қалыпты жағдайдағы құрылысын анықтап зертгейді;
7. Сырқаттық (патологиялық) анатомия -ауырған организм дене мүшелерінің құрылысын қалыпты анатомия мөліметтерімен салыстыра отырып зерттейді;

Анатомия көптеген ғылыми салалардан тұрады:

• остеология - сүйектер жүйесі туралы ілім
• синдесмология - сүйектер байланыстары туралы ілім
• миология - бұлшықеттер туралы ілім
• дермотология- тері жабыны және онын туындылары туралы ілім
• спланхнология — ішкі ағзалар туралы ілім
• эндокринология — ішкі секреция бездері туралы ілім
• ангиология — тамырлар жүйесі (қанайналым, лимфаайналым, қантүзу мүшелері) туралы ілім
• неврология — жүйке жүйесі туралы ілім
• эстезиология — сезім мүшелері туралы ілім.

Анатомия ғылымының негізін көне грек ғұламалары: Алкмеон Кротонский, Гиппократ, Аристотель, Герофил, Эразистрат, ертедегі Рим ғалымдары: А.К. Цельс, К.Гален, орта ғасыр шығыс ғүламасы Әбу Әли ибн Сина, қайта орлеу дәуірінің ғалымдары: Леонардо да Винчи, А.Везалий және т.б. ғалымдар қалады.

Анатомия физиологиямен (мүшелердің, жүелердің, тұтас дененің тіршілік әрекетін зерттейді), цитологиямен (жасуша физиолгиясын зерттейді) ,гистологиямен (тін, ұлпа құрлысын, тіршілік әрекетін , тірі денедегі зат алмасуын зерттейді) өте тығыз байланысты.

Тін-организмнің  тарихи қалыптасқан жасушалар мен олардың туындыларынан тұратын, өзіне тән морфофизиологиялык, биохимиялық қасиеттері бар жеке жүйе.Тіндер 4 топқа болінеді:

• Эпителий
• Дәнекер
• Бұлшықет
• Нерв тіні.

Эпителий тіні-денені сыртынан жауып,ішкі қуыс мүшелерінің шырышты қабатын қаптап тұрады.Негізгі қызметі- жабын болу және секрет шығару.