Жүректің жиырылу қызметі. Қан қозғалысы

Дәріс- 2

Тақырып: Жүректің жиырылу қызметі. Қан қозғалысы

Дәріс мақсаты: Жүректің жиырылу қызметінің және қан қозғалысының механизмдерін оқып үйрену

Жоспар:

1. Айналым шеңберлері

2. Жүрек құрылысының ерекшеліктері

3. Жүрек жұмысы. Жүрек циклі

4. Жүрек бұлшықетінің қасиеттері

5. Қан тамырларының классификациясы. Қан қозғалысы

1. Қан айналым шеңберлері

Қанның айналмалы қозғалысын 1628 жылы В.Харви ашқан.

Жүрек-тамыр жүйесі қан айналымының үлкен және кіші шеңберлерінен және орталық орган - жүректен тұрады. Қан айналымының үлкен шеңбері (денелік). ол бүкіл денеге дерлік қызмет етеді. Ол сол жақ қарыншадан таралатын қолқадан басталады. Суретте бұл жүректен түсетін үлкен қызыл ыдыс. Қолқадан үлкен, орта және кіші артериялар пайда болады. Артериялар капиллярлармен аяқталатын артериолаларға өтеді. Капиллярлар дененің барлық мүшелері мен тіндеріне кең желі арқылы енеді. Капиллярларда қан оттегі мен қоректік заттарды бөліп шығарады және олардан зат алмасу өнімдерін, соның ішінде көмірқышқыл газын алады. Капиллярлар венулаларға өтеді, олардың қаны ұсақ, орташа және ірі веналарда жиналады. Дененің жоғарғы бөлігінен қан жоғарғы қуыс венаға, төменгі жақтан төменгі қуыс венаға түседі. Бұл екі вена оң жақ атриумға құяды, онда жүйелі қан айналымы аяқталады.

Қан айналымының шағын шеңбері (өкпе), ол өкпеге қызмет етеді. Кішкентай шеңбер оң жақ қарыншадан шығып, веноздық қанды өкпеге апаратын өкпе діңінен басталады (көк түспен көрсетілген). Өкпе діңі сол және оң жақ өкпеге апаратын екі тармаққа бөлінеді. Өкпеде өкпе артериялары кіші артерияларға, артериолаларға және капиллярларға бөлінеді. Капиллярларда қан көмірқышқыл газын бөліп, оттегімен байытады. Өкпе капиллярлары венулаларға өтеді, содан кейін олар веналарды құрайды. Төрт өкпе венасы арқылы артерия қаны сол жақ атриумға енеді.

Қан айналымының үлкен шеңберінде айналатын қан дененің барлық жасушаларын оттегімен және қоректік заттармен қамтамасыз етеді және олардан зат алмасу өнімдерін алып кетеді. Өкпе айналымының рөлі мынада: қанның газ құрамын қалпына келтіру (регенерациялау) өкпеде жүзеге асырылады.

Жүректің бұлшықет тінінің өзіндік ерекшеліктері бар

Миокард – негізгі гистологиялық элементі кардиомиоцит болып табылатын жүрек типіндегі бұлшықет ұлпасы; жүректің ортаңғы қабатына сәйкес келеді және қарыншалар мен жүрекшелердің қабырғаларының қалыңдығын құрайды.

Жүректің бұлшықет ұлпасы жеке жасушалардан – миоциттерден тұрады. Жүрек миоциттерінің үш түрі бар:

1.өткізгіш, немесе атипиялық, кардиомиоциттер;

2. жиырылғыш немесе типтік кардиомиоциттер, оларды жұмыс миокард жасушалары деп те атайды;

3. секреторлық кардиомиоциттер.

2.Жүрек қурылысы, қызметі, қасиеттері

  Жүрек – қан айналуының орталық органы. Ол кеуде қуысында, ассиметриялық түрде орналасқан Ж.рек үш қабат көлденең жолақ тканьнаң құралған. Оның сыртқы қабатын эпикард орта қабатын миокард ішкі қабатын эндокард дейді. Жүрек сыртында перикард қабы бар. Бұл қаптын ішінді ткань аралық сұйық болады. Жоғары сатыдағы жануарлар жүрегі төрт камерадан құралған. Жүрек оң жақ бөліктен және сол бөліктен түрады. Жүректін сол жақ бөлігінің еттері жаөсы дамыған Жүрек көлденен жүрекше мен қарыншаға бөлінеді. Малдың жүрекше мен екі қарныша болады. Жүрекше мен қарыншасының арасында қос жармалы немесе атриовентрикулярлық қақпашалар бар. Жүректің сол жаұ бөлігінде қос жармалы, оң жақ бөлігінде үш жармалы қакпашалар болады Сол қарынша мен аорта арасында, оң қарынша мен өкпе артериясы арасында айшық қақпашалар бар. Барлық қақпашалар қанды бір ба.ытта өткізеді. қан жинайтын резервуар ролін атқаратын жүрекшенің қабырғалары жүқа болады. қанның жүректен капилярларға ағатын тамырларды артериялар дейді. Вена тамырлары арқылы қан жүрекке қарай ағады  (1- сурет)