Христиан дініндегі миссионерлік

Христиан дініндегі миссионерлік

Қожабаев Ғ.Ш.

Бағашаров Қ.С. жетекшілігімен

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы

e-mail: gibratkozhabayev0@gmail.com

Миссионерлік (лат.missio- жіберу) діни ілімді оны танымайтын адамдар арасында тарату; Миссионерлік терминін (лат. votum missionis) христиандықтың таралу мағынасында алғаш рет XVI ғасырда И.Лойола енгізген. Миссионерлік негізінен әлемдік діндерге тән (христиан, буддизм, ислам). Ұйымдастыру, стратегия және теологиялық миссионерлік христиан дінінде жақсы дамыған.

Миссияның христиандық түсінігі Иса Мәсіхтің тікелей шәкірттеріне – елшілерге, содан кейін барлық христиандарға негізделген: "барыңдар, барлық халықтарды үйретіңдер, оларды Әке мен Ұлдың және Киелі Рухтың атынан шомылдыру рәсімінен өткізіңдер..." (Мат. 28:19; ср.: Мк. 16:15).

Ертедегі шіркеуде миссионерлік институт жоқ еді, бірақ Жаңа Өсиетте алғашқы миссионерлік қызметтер – елшілер мен "евангелистер"сипатталған. Апостол Павелдың уағызы ерекше мәнге ие болды, ол христиан дінінің барлық халықтарға бағытталған дін ретінде қалыптасуына ықпал етті. Елшілердің басына түскен Киелі Рух оларға әр түрлі халықтардың тілдерінде "Құдайдың ұлы істері туралы" айтуға мүмкіндік берген Елуінші күн мейрамы шіркеудің әмбебаптығының символы болды. Елшілер мен кейінгі миссионерлердің еңбектерімен христиан діні I ғасырда Жерорта теңізіне, ал IV ғасырда – бүкіл Римге таралды. Империялар және одан тыс кейбір елдерде, Закавказьеде, Африканың солтүстік-шығысында, Месопотамияда, Персияда, Үндістанда ірі христиан қауымдастықтары болған. Евангелияны уағыздауда саудагерлер, сондай-ақ бөтен аумақтарда тұтқынға түскен немесе қуғынға ұшыраған христиандар маңызды рөл атқарды. Кейінірек, христиан дінінің Рим империясының ресми діні ретінде өмір сүру кезеңінде, Византия императорлары абхаздарға, готтарға, нубиялықтарға және басқа халықтарға елшіліктер ұйымдастырып отырды. Олар христиан дінін уағыздауды мақсат етті. Миссионерлердің жетістігі империяның билігі мен күшіне тікелей байланысты болды. Мемлекеттің қолдауымен христиандықтың таралуы VII ғасырдың ортасына дейін созылған. Византия араб және болгар әскерінен жеңіліс тауып, сондай-ақ терең экономикалық дағдарысқа ұшырады. Батыс Еуропада V ғасырда Сент Патрик пен оның мұрагерлері Ирландияда христиан дінін таратты, содан кейін ирландиялық миссионерлер варварлық халықтарды  дінге шақыруда үлкен серпіліс жасады. VI-VII ғасырларда ирландиялық және итальяндық миссионерлердің күшімен Ұлыбританияның англо-саксондық тайпалары христиан дінін қабылдады. VIII ғасырда ирландиялық, англо-саксондық және Франк уағызшылары Солтүстік және Орталық Германияның, сондай-ақ Скандинавияның саксондары мен басқа тайпалары арасында Інжілді таратумен айналысты. Император Карл I және оның мұрагерлерінің жаулап алу саясаты арқылы варварларды христиандандыру кезінде қатаң әдістерді қолданды. Миссионерлер тарапынан белсенді уағыз әскери акциялармен бірге жүрді. X-XI ғасырларда христиан діні венгрлер мен Батыс тайпаларының арасында тарап, орныға бастады.

VIII ғасырда Византияда жалғыз-миссионер деген миссионерліктің бір түрі пайда болды. Бұл жерде Қырымды жаулап алған хазарлардың арасында уағыздаған Стефан Сурожский және басқаларын атап айтуға болады. Батыстағыдай, жекелеген Византия миссионерлерінің қызметі кейде мәжбүрлі түрде христиандыққа шақырумен болды. Византия миссионерлерінің ең үлкен жетістіктерінің бірі - IX ғасырдағы әулие  Кирилл мен Мефодийдің жұмысы (нәтижесінде славян жазуы пайда болды).

Протестантизмдегі миссионерлік. Әр түрлі протестанттық шіркеулерде ұйымдасқан миссионерлік қоғам XVIII ғасырдан бастап, Англикандық Інжілді насихаттау қоғамы (1701), қоғамдық өмір бауырларының миссиясы (Моравиялық бауырлар) (1732), методист (1786) және Баптист (1792) миссионерлік қоғамдар құрылған кезде кеңінен дамыды. XIX ғасырда инновациялық миссионерлік ұйымдар кеңінен таралды: Лондон миссионерлік қоғамы (1795), Меланезия миссиясы (1846) және т.б. көптеген библиялық қоғамдар миссионерлікке белсенді қатысты. Протестанттық миссионерлер Африка, Солтүстік Америка, Австралия және XX ғасырда – Латын Америкасы мен Азияның бірқатар елдерінде елеулі табыстарға жетті.