Адам баласын асынып ёлщщгё эмне мажбурлайт?

АСЫНЫП ЁЛЩЩНЩН СЫРЫ

же адам баласын асынып ёлщщгё эмне мажбурлайт?

(необъяснимо, но факт)

Ёлкёдёгщ жана дщйнёдёгщ жаъылыктар боюнча иш алып барган, интернеттеги «Турмуш кж» сайтында, 2019-жылдын 10-июнунда жарыяланган «Эки жолу асынып, кошуналары сактап калган, Кара-Суудагы 45 жаштагы киши ёз жанын кыйды» деген макаланы окуп, тёмёндёгщдёй ойго келдим.

Азыркы мезгилде ёлкёдё, ёз ёмщрщнё кол салып же асынып ёлгёндёрдщн саны жыл сайын ёсщщдё. Мындай жанкечтиктердин себеби белгисиз бойдон калууда. Анткени илимий кёз караштын жоктугу же толук изилденбегендигинде турат. Болгону врачтардын жана ички иштер органдарынын корутундуларынын негизинде гана тыянак чыгарып коюшат.

Ислам дининде, молдолордун айтымдарында жер бетинде адамдын кёзщнё кёрщнбёгён нерселердин тагыраагы периштелер, шайтандар, жиндер жана башкалардын бар экендигин айтышат. Эми ошол жин шайтандар адамдын денесинин ичине кирип кетсе аны эч бир аппарат (томография, рентген, узи) кёрсётё албайт. Эл ичинде деле эпкиндеди, ээликме, учунуптур, жин кириптир, жинди болуптур, кёзщнё бир нерселер кёрщнщп ёзщнчё эле бир нерселерди сщйлёп калыптыр деп айтып калышат. Ошонун сыъарындай асынып ёлгёндёрдщн да бир себеби бардыр.

Мындан 20 жыл мурда 1998-жылы «Мёлмёлщм» газетасынын №8 санына жарыяланган раматылык атамдын «Асынып ёлщщнщн сыры же адам баласын асынып ёлщщгё эмне мажбурлайт» деген макаласын сунуштоону туура кёрдщм. Анда мындай деп жазылат:

«Жашоодо кишилер ар тщрдщщ кырсыктардан, ооруулардан, мыкаачылардын колунан ёлщп турат эмеспи. Менин кёп жылдык байкоома караганда асынып ёлгёндёрдщн саны да аз эмес. Бир гана менен жашаган Лейлек районунда эле жыл сайын 18-20 адам ушундай кайгылуу ёлщмгё дуушар болуп турат. Мындай кёрщнщш дщйнёнщн бардык ёлкёлёрщндё, бардык курактагы адамдарда болуп жатканын басма сёздён окуп, билип жатпайбызбы.

Карыялардын айтымына караганда мындан 50-70 жыл мурда да цивилизациянын, стресстин жок мезгилинде да асынып ёлгёндёр болгон. Бардык эле учурда асынып ёлгёндёр щчщн эл, анын тууган-уруктары ёлгёндщн щй-бщлёсщн, ата-энесин кщнёёлёшёт. Эмнегедир асынып ёлгёндёрдщн бардыгы акыл-эстщщ, ёъдщщ-тщстщщ, токтоо, жакшы мщнёздщщ кишилер болушат.

Лейлек районунун аймагында кийинки жылдарда 10-класстагы бир кыз, 11-класстагы эки жигит, ётё сулуу жаш келин, токой чарбасынын кызматкери, жогорку маалыматтуу врач, жана башкалар жогорудагыдай жол менен ёмщрщн кыйган.

Атайын медициналык-экспертизалык текшерщщлёрдё, алардын бирёё-жарымынан башкасы соо абалда болгондугу, эч кандай кат жазып калтырбагандыгы аныкталган. Алардын айрымдары гана теътуштарына же досторуна коштошкондой маанидеги сёздёрдщ туюндурганы маалым болгон. Бирок бардык эле учурда мындай ёлщмдёр кайгыны кщчёткён. Сырдын тщйщнщн эч ким чечщщгё алы жетпей кала берщщдё. Бирок врачтардын койгон диагнозу – ёлгёндщн нервдик-психикалык оорууга дуушар болгон деген тыянагы бардык асынып ёлгёндёргё бирдей коюлууда.

Ким ушундай окуянын кщбёсщ болгон болсо, же коъушу, же айылдаш жашап уккан-кёргён болсо ал асынып ёлгёндёрдщн акыркы мщнёткё чейин анын психикалык абалы нормада болгондугун, эч нерседен бейкапар жщрщп кокус асылганын билет. Асынып ёлгёндёрдщн щй-бщлёсщндёгщлёр алардын колунда же чёнтёгщндё бекем, бышык жипти, бир же эки даана мыкты асынганга чейин алып жщргёнщн кёргёндщктёрщн айтышат.

Айрым учурларда асынгандардын щстщнё щй-бщлёдёгщлёрдщн бирёёсщ кокус же атайын кирип барып, жипти кесип жиберип куткарып калган учурлар да болууда.

Мектептин жогорку классында окуган бир жигиттин чёнтёгщндё синтетикалык материалдан эшилген жалтырак кооз жип жщргёнщн атасы кёрщп калат. Ал дайыма жипти чёнтёгщнён алып, кармалап, башка чёнтёгщнё салып, щйгё кирип-чыгып калганын атасы байкайт. Атанын жщрёгщ жамандыкты туюп калат. Ал баласын аъдыйт. Баласы да муну сезип калып, атасы барында щйдён, короодон алыстап кетет.

Бир кщнщ баласы мектептен келерде атасы щйгё жашынып турат. Бала щйгё кирип эч ким жок экендигине кёзщ жеткен соъ малканага чуркап кирип кетет. Атасы бычакты алып артынан барса торсунга жипти байлап, табуреткага чыгып, мойнун жипке ёткёрщп жаткан болот. Бир аз кщтщп турат да, баласы табуретканы тебер замат жипти кесип жиберип, баланы куткарып калат. Ошондон бери бала жипти кёрсё качып, жиптен корко турган болуп калат.