Qısqa tutasıw toklarınıń termikalıq hám dinamikalıq tásirleri

        Qısqa tutasıw toklarınıń termikalıq hám dinamikalıq tásirleri        

Joba:

1. Kirisiw
2. Qısqa tutasıw toklarınıń termikalıq tásiri
3. Qısqa tutasıw toklarınıń dinamikalıq tásiri
4. Qısqa tutasıw toklarınıń termikalıq hám dinamikalıq tásirlerinen qorǵanıw ilajları

Kirisiw

Elektr energiyası sistemalarında qısqa tutasıw – bul elektr tarmaǵınıń normal islewiniń buzılıwına alıp keletugın hám úlken qısqa tutasıw toklarınıń payda bolıwına sebep bolatugın awır avariyalıq rejim. Qısqa tutasıw hár qıylı fazalardıń bir-biri menen yamasa jer menen tuwrıdan-tuwrı tutasıwı nátiyjesinde júzege keledi. Bul qubılıs elektr tarmaǵı ushın júdá qáwipli bolıp, onıń nátiyjesinde payda bolatugın joqarı toklar úskenelerge, ótkizgishlerge hám basqa da elementlerge úlken zıyan keltiriwi múmkin.

Qısqa tutasıw toklarınıń áhmiyeti olardıń elektr tarmaǵınıń isenimliligi hám qáwipsizligine tásir etiwinde kórinedi. Bul toklar bir tárepten, qorǵaw sistemalarınıń islewi ushın signal bolıp xızmet etse, ekinshi tárepten, olardıń joqarı mánisleri elektr úskeneleriniń buzılıwına alıp keliwi múmkin. Sonıń ushın, qısqa tutasıw tokların esaplaw hám olardıń tásirin bahalaw elektr tarmaǵın jobalaǵanda hám paydalanǵanda áhmiyetli orın tutadı.

Qısqa tutasıw toklarınıń qáwipli tásirleri tiykarınan eki túrge bólinedi: termikalıq hám dinamikalıq. Termikalıq tásir nátiyjesinde ótkizgishler hám úskeneler qattı qızıp, olardıń izolyaciyası buzılıwı, al ayırım jaǵdaylarda elewli zıyan keliwi múmkin. Dinamikalıq tásir bolsa, elektrodinamikalıq kúshlerdiń payda bolıwına baylanıslı bolıp, bul kúshler ótkizgishlerdiń mayısıwına, izolyatorlardıń sınıwına hám basqa da mexanikalıq zıyanlarǵa alıp keliwi múmkin.

Sonlıqtan, qısqa tutasıw toklarınıń xarakteristikaların bilip, olardıń tásirin esapqa alıw elektr tarmaǵınıń qáwipsiz hám turaqlı islewin támiyinlew ushın zárúr. Bul bilimler tiykarında elektr úskenelerin durıs tańlaw, qorǵaw sistemaların optimallastırıw hám elektr tarmaǵınıń ulıwma isenimliligin arttırıw múmkin boladı.

Qısqa tutasıw toklarınıń termikalıq tásiri elektr tarmaǵı elementleriniń qızıwı hám onıń nátiyjesinde payda bolatugın qáwipli jaǵdaylardı óz ishine aladı. Bul process Joule-Lenz nızamına tiykarlanǵan bolıp, oǵan kóre ótkizgishten ótiwshi tok onıń qarsılıǵı menen birgelikte jıllılıq energiyasın payda etedi. Qısqa tutasıw waqtında tok kúshli bolǵanlıqtan, qısqa waqıt ishinde úlken muǵdarda jıllılıq bólinip shıǵadı.

Ótkizgishlerdiń qızıwı bir qatar jaman aqıbetlerge alıp keliwi múmkin. Birinshiden, izolyaciyanıń buzılıwı júz beredi. Joqarı temperaturada izolyaciya materiallardıń fizikalıq qásiyetleri ózgerip, olar óziniń izolyaciyalıq qásiyetlerin joǵaltadı. Bul bolsa qosımsha qısqa tutasıwlardıń payda bolıwına yamasa elektr soqqısı qáwpiniń artıwına alıp keliwi múmkin. Ekinshiden, ótkizgishlerdiń mexanikalıq bekkemligi kemeyedi. Qızıw nátiyjesinde metall strukturası ózgerip, onıń bekkemlik qásiyetleri tómenleydi, bul bolsa ótkizgishlerdiń úziliwine yamasa mayısıwına alıp keliwi múmkin. Úshinshiden, kontaktlardıń páseyiwi júz beredi. Joqarı temperatura kontakt betleriniń oksidleniwine hám olardıń bir-birine jaqsı tiyispewin támiynleytuǵın qatlamlardıń payda bolıwına alıp keledi, nátiyjesinde elektr baylanısı naharlanıp, qosımsha qızıwǵa sebep boladı.

Termikalıq turaqlılıq túsinigi elektr tarmaǵı elementleriniń qısqa tutasıw toklarınıń termikalıq tásirine shıdamlılıǵın ańlatadı. Bul kórsetkish úskeneniń qansha waqıt dawamında qısqa tutasıw toklarına shıday alatugının kórsetedi. Termikalıq turaqlılıqtı esapqa alıw elektr tarmaǵın jobalaǵanda hám paydalanǵanda júdá áhmiyetli, sebebi ol úskenelerdiń isenimliligin hám xızmet múddetin belgileydi.

Termikalıq tásirlerdi esaplaw usılları tiykarınan qısqa tutasıw toklarınıń mánislerin, olardıń dawam etiw waqtın hám úskeneniń fizikalıq qásiyetlerin esapqa aladı. Bul esaplawlar analitikalıq formulalar járdeminde yamasa kompyuter modellestirilgen usıllar arqalı ámelge asırıladı. Esaplawlarda Joule-Lenz nızamı, jıllılıq almasıw teńlemeleri hám materiallardıń fizikalıq qásiyetleri qollanıladı.

Qısqa tutasıw toklarınıń dinamikalıq tásiri elektr tarmaǵı elementlerine tásir etiwshi mexanikalıq kúshlerdiń payda bolıwı menen baylanıslı. Bul process elektrodinamikalıq kúshlerdiń payda bolıwına tiykarlanǵan. Qısqa tutasıw waqtında toq kúshli bolǵanlıqtan, ótkizgishler arasında úlken magnit maydanı payda boladı, bul bolsa ótkizgishlerge hám basqa toq ótkiziwshi bólimlerde kúshli mexanikalıq kúshlerdiń tásir etiwine alıp keledi.

Elektrodinamikalıq kúshlerdiń payda bolıwı Amper nızamına tiykarlanǵan. Bul nızamǵa muwapıq, toq ótkiziwshi eki ótkizgish arasında tásir etisiwshi kúsh payda boladı, onıń baǵıtı hám shamsı toqlardıń baǵıtı hám kúshine baylanıslı boladı. Qısqa tutasıw jaǵdayında bul kúshler júdá úlken mánislerge jetiwi múmkin, bul bolsa elektr tarmaǵı elementleriniń buzılıwına alıp keliwi múmkin.

Dinamikalıq tásirlerdiń bir neshe túri bar. Birinshiden, ótkizgishlerdiń mayısıwı hám deformaciyası júz beredi. Kúshli elektrodinamikalıq kúshler tásirinde ótkizgishler óziniń dáslepki formasın ózgertiwi, mayısıwı yamasa deformaciyaǵa ushırawı múmkin. Bul ótkizgishlerdiń buzılıwına yamasa olardıń normal islewine tosqınlıq jaratıwı múmkin. Ekinshiden, izolyatorlardıń sınıwı orın aladı. Ótkizgishlerge tásir etiwshi kúshler izolyatorlarǵa da tásir etedi, nátiyjesinde olar mexanikalıq zıyan kóriwi yamasa tolıq sınıp qalıwı múmkin. Bul elektr tarmaǵınıń izolyaciyasınıń buzılıwına hám qosımsha qısqa tutasıwlardıń payda bolıwına alıp keliwi múmkin. Úshinshiden, toq ótkiziwshi bólimlerdiń bir-birinen uzaqlasıwı yamasa jaqınlasıwı júz beredi. Elektrodinamikalıq kúshler tásirinde toq ótkiziwshi bólimler bir-birinen uzaqlasıwı yamasa jaqınlasıwı múmkin, bul bolsa olardıń normal jumıs rejimin buzıwı hám qosımsha mexanikalıq zıyan keltirilwine alıp keliwi múmkin.