Дәрілік заттар ̶ периодтық жүйенің V тобындағы элементтердің туындылары

5. Дәрілік заттар  ̶ периодтық жүйенің V тобындағы элементтердің туындылары: дәрілік заттар  ̶  NO донорлары, висмут қосылыстары.

Бұл топтың дәрілік препараттарына медицинада стенокардия кезінде жүрек қантамырларды зат натрий нитриті және антисептикалық зат ретінде қолданылатын висмут қосылыстары жатады.

Натрий нитриті NaNO2 – ақ немесе ақ түсті дәрілік кристалдар,суда оңай ериді,этанолда орташа ериді.Ылғал тартқыш.Сулы ерітіндісі гидролиз нәтижесінде әлсіз сілтітілік реакцияға ие.

Алынуы: NaNO2 балқытылған натрий нитратын қорғасынмен тотықсыздандыру арқылы:

NaNO3+Pb---NaNO2+PbO

NaNO2 өндірістік алынуы тәсілі азот қышқылы өндіріснің қалдықтарын қолдануға негізделген.қайта Na2СO3 тың ерітіндісімен азот диоксидін сіңіреді:

2NО2+ Na2СO3- NaNO2+ NaNO3+СО2 [pic 1]

Алынған тұздар қоспасын кристалдау арқылы бөледі.Ең басында NaNO3 кристалданады себебі ол суда аз ериді.Содан кейін қоспаларды тазалағаннан кейін дәрілік зат натрий нитриті алынады.

Натрий нитриті натрий және нитрит иондарына арналған реакциялар бар,олардың бірі Нитрит-иондарын дифениламинің туссіз ,дифенилбензидинге,кейін концр күкірт қышқылы  қатысында дифенилдифенохинондиимин гидросульфатына көк тусті дейін тотығу реакциясымен анықтайды.Шарттарға байланысты натрий нитриті тотықтырғыш немесе тотықсыздандырғыш қасиетін көрсетеді.

Қышұыл ортада азоттың екі оксидтерін 2 және 4 тузе диспропорцияланады,жоғары оксид сары-қоңыр булар ретінде бөлінеді.

2NaNO2+Н2О4 – NO  + NO2 + 2NаСІ +Н2О[pic 2][pic 3]

Бұл реакцияны нитриттердің өзі екендігін анықтау үшін және нитраттардан айыру үшін қолданылады.Тағы нитрит өзі екендігін білу ушін оларды қышқыл ортада антипиринмен әрекеттестіреді.Нәтижесінде жасыл түске боялған нитрозоантипирин түзіледі.

Нитриттардың нитраттардан ерекшілігі калий перманганаты ерітіндісін түссіздендіреді.Бұл қасиеті натрий нитритінің кері перманганатометрия әдісімен сандық анықтауында қолданылады.

Сақталуы:Натрий нитритін жақсы тығындалған ыдыста,құрғақ,жарықтан қорғалған жерде сақтайды.Сақтау шарттарын сақтамағанда ол еріп жайылады және азот диоксидінің бөлінуі нәтижесінде сарғаяды.

Висмут (ІІІ) қосылыстары

Висмут табиғатта висмутин,бисмит,бисмутин,таза висмут түрде қолданалады.

Висмут негізді субнитратын қоспалардан таза металдық висмутты концентрлі азот қышқылымен тотықтыру арқылы алады:

Ві + 4НNО3 – Ві(NО3)3+Н2О

Одан кейін висмут нитраты қайнаған суда висмут негізді нитратының ерімейтін тұзын тузе гидролизденеді:

Ві(NО3)3+3Н2О – О – Ві –О – Ві(ОН) NО3 +  НNО3

Тұнбаны сумен шаяды,сузеді және 30 градуста кептіреді.Негізді висмуттың химиялық құрамы тұрақсыз.

Висмут негізді нитраты,ауыр-ақ немесе ақ түсті дерлік аморфты ұнтақ.Іс жүзінде суда және 96 процент спиртте ерімейді.Минералды қышқылдарда ериді.

Висмут негізді нитраты минералды қышқылдарда ыдырап ериді.

Висмут негізді нитратының өзі екендігін білуге болатын реакциялар бар:

Сілті және аммиак ерітінділерімен реакция: Висмут (ІІІ) ерігіш тұздары сілті және аммиак ерітінділерімен реактивтің артық мөлшерінде ерімейтін және минералдық қышқылдарда еритін ақ тусті висмут гидроксидініңе тұнбасын түзеді

Ві +3 + 3ОН – Ві(ОН)3[pic 4]

Сульфидтермен тұнба түзу реакциясы: Хлорсутек қышқылымен аздап қышқылданған висмут тұздарының ерітінділері сульфид ионымен қоңыр-қара түнба түзеді

[pic 5]

Тұнба бос күкірт бөле еритін сұйылтылған азот қышқылынан басқа минералды қышқылдарды ерімейді:

+8HNO3-2Bi(NO3)3+2NO+2S[pic 6][pic 7][pic 8]

Реакцияны висмут иондарының өзі екендігін және сілтілік және сілтілік жер мееталдаар тұздарының қоспаларды анықтауда қолданылады

Калий йодид ерітіндісімен кешентүзу реакциясы бар

Сандық анықтау: