Туракты ток

Тұрақты ток генераторының құрамы негізінде қоздыру орамының

қоректенуімен көрсетілген. Соған байланысты генераторлар келесі

типке бөлінеді :

1) қоздыруға тəуелсіз – қоздыру орамы тұрақты ток көзінен қоректенеді;

2) параллель қоздырумен – қоздыру орамы жəкір орамына , жүктемеге

параллель қосылған;

3) тізбектелген қоздырумен – қоздыру орамы жəкір орамымен жəне

жүктемемен тізбектей қосылған;

4) аралас қоздырумен – екі қоздыру орамы бар; біреуі жүктемеге

параллель қосылған, ал басқасы онымен тізбектей қосылған.

Қарастырылып отырған генератор типтері бірдей құрылысты болады

жəне қоздыру рамының рындалуымен ажыратылады. Тəуелсіз жəне

параллель қоздырудың орамы, орамдарының саны көп, кіші қиылысу

өткізгішінен жасайды, аз орамдар саны бар тізбектей қоздыру орамын –

үлкен қиылысты өткізгіштен жасайды. Кіші қуатты машиналарды тұрақты

магниттерден орындайды. Мұндай генератор құрамы қоздыруы тəелсіз

генератор құрамна ұқсас.

Тəуелсіз қоздыруы бар генератор. Бұл типтегі генераторда (2.34

сурет) Ів қозу тогы 1а жəкір тогынан тəелсіз, жəне жүктеме тогына /н тең. /в

ток шамасы қоздыру орамының тізбегіне қосылған келтіруреастатының RFB

орнымен анықталады:

                                   Iв = U в Rв + Rрюв (1.34)

Мұндағы : UВ — қоректену көзінің кернеуі;

                   RB — қоздыру орамының кедергісі;

                   Rр-в — келтіру реастатының кедергісі.

Əдетте қоздыру тогы үлкен емес жəкір тогының номиналы 1—3%

құрайды.

Тұрақты ток генераторының құрамын анықтайтын негізгі

мінездемелер: бос жүріс, сыртқы, келтіру, жүктемелік.

Бос жүріс мінездемесі деп (2.35, а суреті) U0 = f (Iв) жəне Iн = 0

болғандағы n=const тəуелділікті айтады. Машинаның бос жүрісі кезінде

жүктеме тізбегі тұйықталмағанда жəкір орамы қыстырғышта U0 кернеу Е0

=сеФn ЭҚК – ге тең жəкір орамының жиілігі n тұрақты болып қалады жəне

бос жүріс кезінде кернеу тек Ф магнит ағымына тəуелді, яғни Iв қоздыру

тогына. Сондықтан U0 =f(IB) мінездемесі Ф =f(Iв) магниттік мінездемесіне

ұқсас. Бос жүріс мінездемесін тəжірибе арқылы оңай алынады, ол қоздыру

тогының басында Uо ~ 1,25 Uном, етіп орнатады, сосын қоздыру тогын 0- ге

дейін азайтады, жəнеқайтадан бастапқы мəніне өсіреді. Осы кезде ұлғаймалы

жəне ұлғаймайтын тармақ мінездемесі болады, олар бір нүктеден шығадыр.

Тармақтар жұмысы манитөткізгішті машинада гистерезистің бар болуымен

түсіндіріледі. Iв = 0 жəкір орамының қалдық магнитизмі ағымымен қалдық

ЭҚК Eост индукцияланады. ол Uном кернеуден 2—4% құрайды.

Сыртқы мінездеме деп (2.35, б сурет) U = f(Iн) тəуелділігін n = const

жəне Iв = const атайды. Генератор кернеуі жүктеме режимінде:

                                   U = E − Ia∑Ra , (2.35)

мұндағы ΣRa — барлық орам кедергісінің суммасы, жəкір тізбегіне тізбектеп

қосылған ( жəкір орамының, қосалқы полюс жəне теңгерілуі).

Жүктеме ұлғаюымен U кернеуі екі себептен азаяды:

1) машинаның ішкі кедергісіндегі ΣRa кернеудің түсуінен.

2) жəкір реакциясын магнитсіздендіру нəтижесіндегі Е ЭҚК – ң азаюынан.

Жүктеменің номиналды режимінен бос жүріс режиміне ауысқандағы

кернеу өзгерісі:

                        ∆u = (U0 −Uном)/Uном (2.36)

Тəуелсіз қоздыруы бар генераторлар үшін 5-15% құрайды

Параллель қоздырғышы бар генератор. Бұл генераторда (2.39 сурет)

қоздыру орамы жүктемеге параллель келтіру реостаты арқылы принцпі