Гаплоидтық технология

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ

КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ

«ТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИОРЕСУРСТАР» ФАКУЛЬТЕТІ

«ТАҒАМ ӨНІМДЕРІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ҚАУІПСІЗДІГІ» КАФЕДРАСЫ

[pic 1]

        СӨЖ

                                     Тақырыбы: Гаплоидтық технология

                                                                             Қабылдаған: Тұрғанбай Г.

                                                                             Орындаған: Қасымхан А.

                                                                             Тобы:БТ-405к

                                           Алматы 2022ж

Жоспар :

Кіріспе

Негізгі бөлім

2.1. Гаплоидтарды дағдылы селекция әдістерімен шығару.

2.2  Микроспоралардын эмбриоидтарды түзіп немесе каллусты түзіп іn

vitro жағдайында спорофиттік жолмен дамуы.

2.3 Каллус үлпасынан эмбриоид түзілуі.

2.4 Өсімдік тозаңқаптары мен микроспораларында in vitro өтетін

морфогенез процестері мен өсімдік регенерациясы.

2.5 Гиногенезге түрлі факторлардын әсері.

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Гаплоидтық организмнің сомалық клеткаларында сыңар хромосомалар

жиынтығы (п) болады, яғни толық жиынтықтың (2п) тең жартысы.

Гаплоидтарды дағдылы селекция әдістерімен шығару (түрішілік және

түраралық тозаңдану, рентген сәулесін түсіру және басқа стресс

факторлармен ықпал ету) оңай емес және көп уақытты талап етеді. Ал аталық

және аналық гаметофиттерді in vitro жағдайында өсіріп гаплоидтарды тез

шығарып, селекция процесін женілдетуге болады. Бұл әдістер апомиксис

процесіне негізделген. Апомиксис - организмдердің жыныссыз жолмен

көбеюі. Аталық гаметофитті (тозаңкаптар мен тозаң) in vitroжағдайында

өсіріп, гаплоидтық өсімдіктерді алу андрогенез деп агалады. Аналық

гаметофитті (ұрық бүршіктер) өсіру арқылы ғаплоидтық өсімдік алу

гиногенез деп аталады. Сонымен қатар гаплондтарды, аталық немесе аналық

хромосомалары жойылып кететін будан ұрықты in vitro жағдайында өсіріп

алуға болады. Кейде гаплоидгық өсімдік псевдогамия арқасында пайда

болады, яғни ұрықтанбаған жұмыртқа клеткасынан ұрық дамиды.

Біріныі рет сасықмендуананың тозаңқаптарын іn vitro жағдайында

өсіріп, Индияда С. Гуха мен С. Махешвари 1964 жылы гаплоидтық

өсімдіктерді алды. Содан кейін осы тәжірибені француз ғалымы К. Нич 1967

жылы темекінің тозанқаптарын өсіріп қайталады. Содан бері осы әдіспен

гаплоидтар 200-ден астам өсімдік түрлерінен алынды, соның ішінде: бидай,

арпа, қара бидай, күріш, картоп, рапс т.б. ауыл шаруашылық дакылдары. In

vitro жағдайында аталық гаметофиттен гаплоидтық спорофиттің шығуы өте

күрделі, әлі егжей-тегжейі анықталмаған процесс. Микроспоралардан каллус

немесе эмбриоидтар қалыптасып, кейін олардан гаплоидтық регенерант

өсімдіктері шығады. Ол үшін микроспоралар in vitro жағдайында дамудың

өте күрделі процесінен өтеді. Ал бұл процестің түрткі болар себепкерлері

мен реттеушілері әлі белгісіз. Табиғи жағдайда in vivoмикроспоралар

(гаметофиттік жолмен дамиды;

мейоздың нәтижесінде тозаңның бастапқы клеткасынан төрт

(тетрада) микроспора пайда болады;

2) тетраданың қалың қабығынан микроспоралар босап шығады;

3) микроспора одан әрі даму жолында екі рет митоздан өтіп, соғында

жетілген тозаң түйіріне айналады. Ал in vitro жағдайында микроспора