Краниометрия

Қарағанды Медицина Университеті

Стоматология факультеті

«Морфология және физиология» (анатомия блогі) кафедрасы

Эссе

Тақырыбы: Краниометрия

Орындаған: 1 курс, 2 топ студенті

Мухатаева А. А.

Ғылыми жетекші: Карибжанова Р. Т.

Қарағанды 2022

Краниометрия (грекше craniometria, cranium– бас; metria— өлшеймін), яғни басты өлшеймін дегенді білдіреді. Бастың пішінін, оның көлемін зерттейтін ілім – антропология, оның бір саласы краниология.

Краниометриялық нүктелер - дұрыс антропометриялық өлшемдерді қамтамасыз ету үшін қолданылатын бас сүйектегі нүктелер.

Белгіленген жазықтықта (көлденең) бас сүйегінің бағыты маңызды. Ең көп тараған бағдар Франкфурт горизонтальды деп аталады, онда бас нүктелері де, сол жақ көз ұясының төменгі жиегі де көлденең жазықтықта орналасатындай етіп бекітілуі керек.

Жаңа туған нәрестенің бас сүйегі салыстырмалы түрде үлкен

болады. Ол 1/4, ал ересек адамда тек 1/8 - 1/10 дененің ұзындығын алады. Сүйектердің көпшілігі жеке сүйек қатпарларынан тұрады. Сүйектер арасындағы кең кеңістіктерді дәнекер тін немесе сүйектенбеген шеміршек алып жатыр. Ең үлкені фронтальды (4х5 см). Ол гауһар тәрізді және маңдай сүйек қабыршақтарының екі жартысы мен екі төбе сүйектің арасында орналасқан. Еңбек ұзақ уақыт бойы бар және өмірдің 2-ші жылында өседі. Артқы еңбек анағұрлым кішірек (1,5 х 2 см), желке сүйегі қабыршақтарының жоғарғы бөлігі мен төбе асты сүйектерінің арасында орналасқан. Ол туғаннан кейін 2-ші айда өсіп кетеді. Тағы 4 еңбек бас сүйегінің бүйір бетінде орналасқан. Жұптасқан алдыңғы латеральді немесе сына, төбе, маңдай және самай сүйектерінің арасында кездеседі.

Ми бөлімінің сыйымдылығы ерлер үшін орта есеппен 1350-1400 см3 құрайды (әдебиетте келтірілген сандар сыйымдылықты анықтау әдісіне байланысты біршама өзгереді), бұл қазіргі заманғы ең ірі маймылдар - гориллалардағы мәнінен үш есе дерлік жоғары (500 см3 еркектерде). Әйелдерде бас сүйегінің сыйымдылығы орта есеппен 10%-ға аз (әйел шимпанзелері мен гориллаларында 8-15%-ға қарсы). Сыйымдылықтың топтық вариациялары: шамамен 1200-ден 1600 см3-ге дейін; жеке ауытқулар: 1000-2012 см3. Бұл айырмашылықтар ми массасының вариациясына сәйкес келеді және белгілі бір дәрежеде дене өлшеміне байланысты - салмаққа қарағанда ұзындыққа көбірек. Бас сүйегінің сыйымдылығын анықтау кезінде тікелей әдістер де (әртүрлі сусымалы заттарды, суды және т.б. қолдану) және жанама әдістерді де (бас сүйегінің сыртқы немесе дәлірек айтқанда ішкі өлшемдеріне сәйкес) қолданады. Цефалорентгенометрия мәліметтері бойынша сыйымдылықты анықтау әдістері де әзірленген. Есептеу формулалары бас миының жалпы өлшемдеріне негізделген: бойлық, көлденең және биіктік. Бас миының бас сүйегінің негізгі диаметрлері топтық орташа шамалардың келесі вариацияларына ие (ерлер үшін): бойлық - 167-198 мм, көлденең - 123-160 мм, биіктігі - 124-145 мм. Адамның бас сүйегінің эволюциясында оның биіктігінің абсолютті және салыстырмалы өсуінің ерекше маңызы болды.

Қазіргі адамда бас сүйегінің биіктігінің индексі 50-63 құрайды. Индекстің топтық вариациялары 66-87 (ерлер), жеке өзгергіштік әлдеқайда кең. Индекстің географиялық таралуы біршама алуан түрлі және оның нәсілдік диагностикалық мәні жоқ, ең алдымен популяцияны сипаттау үшін қызығушылық тудырады. Топ ішінде әйелдер ерлерге қарағанда жоғары, ал балалар ересектерге қарағанда жоғары көрсеткішке ие. Екі жағдайда да бұл көлденеңімен салыстырғанда бастың бойлық диаметрінің