Өнеркәсіптік улардың гигиеналық сипаттамасы

    «СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы УНИВЕРСИТЕТІ» КЕАҚ

Факультет: Инженерлік- технологиялық

Кафедра: «Химиялық технологиялар және экология»

              БӨЖ

Тақырыбы:  Өнеркәсіптік улардың гигиеналық сипаттамасы

Орындаған:  Ашим Нұрболат

Тобы:  БЖ-901

Тексерген: Сарсенбаева  Г. Б

                                                        2022 жыл

Кіріспе

Шикізатты алуға және өңдеуге, өнеркәсіптік өнімді өндіруге және қолдануға байланысты кәсіби қызметтің көптеген түрлері химиялық заттардың немесе өнеркәсіптік улардың ағзаға әсер ету жағдайында жүзеге асырылады.

Өнеркәсіптік улар-өндірістік қызмет кезінде ағзаға еніп, оған зиянды әсер ететін заттар. Бұл заттарды токсикология егжей - тегжейлі зерттейді-өндірістік улардың биологиялық белсенділігін, олардың зияндылығы мен қауіптілік дәрежесін анықтайтын, гигиеналық стандарттар мен ұсыныстар жасайтын ғылым. Осы заттарға ұшыраған кезде пайда болатын аурулар кәсіби улану деп аталады. Қазіргі уақытта халық шаруашылығында қолданылатын химиялық қосылыстардың саны бірнеше мыңды құрайды. Сонымен, тек химия-фармацевтика өнеркәсібінде олардың бірнеше жүздегені бар.

Өндірістік улардың жалпы сипаттамасы

Химиялық құрылымына байланысты заттар бөлінеді: органикалық, бейорганикалық және Элементоорганикалық. Агрегаттық күйіне сәйкес олар газдарға, буға және аэрозольдерге (сұйық және қатты) жіктеледі. Қауіптілік дәрежесі бойынша өнеркәсіптік улар төрт сыныпқа бөлінеді: өте қауіпті (I класс), жоғары қауіпті (II класс), орташа қауіпті (III класс) және аз қауіпті (IV класс).

Зиянды заттардың ағзаға енуінің негізгі жолдары-тыныс алу органдары мен тері. Өндірістік жағдайда асқазан-ішек жолдары арқылы улы заттардың түсуі сирек кездеседі.

Денедегі химиялық заттың әсері оның өндірістік үй-жайлардың ауасындағы концентрациясымен анықталады. Улар жергілікті әсер етуі мүмкін (яғни, биологиялық әсер уланудың қанға сіңуіне дейін дамиды) және жалпы (резорбтивті). Жергілікті әсер ету кезінде тіндердің зақымдануы олардың улармен жанасатын жерінде басым болады. Бұл терінің тітіркенуінде, қабынуында, күйігінде көрінуі мүмкін.

Жалпы әсер уланудың қанға сіңуі нәтижесінде дамиды. Бұл белгілі бір жүйелер мен органдардың басым зақымдануында көрінеді. Мысалы, фосфор-органикалық заттар жүйке жүйесіне, бензол мен қорғасынға - қан айналымы органдарына басым зақым келтіреді. Өндірістік улану жедел, субакутты және созылмалы түрінде болуы мүмкін. Жедел улану организмге салыстырмалы түрде көп мөлшерде химиялық заттар түскен кезде пайда болады. Бұл көбінесе олардың ауадағы жоғары концентрациясында, дұрыс емес ауызша қабылдауда, терінің қатты ластануында болады. Бұл жағдайда уланудың қысқа мерзімділігі (7-8 сағат) және қысқа жасырын (жасырын) кезең тән. Уланудың алғашқы белгілері - жалпы әлсіздік, бас ауруы, бас айналу, жүрек айну, құсу және т. б. түрінде көрінетін спецификалық емес өзгерістер, содан кейін нақты өзгерістер дамиды-өкпе ісінуі, көру органының зақымдануы, жүйке орталықтарының сал ауруы және т. б.

Созылмалы улану төмен концентрациядағы зиянды заттардың ұзақ уақыт әсерінен байқалады және организмде уланудың жиналуынан (материалдық кумуляция) немесе олардан туындаған өзгерістердің жиынтығынан (функционалды кумуляция) туындаған функционалдық және органикалық бұзылулардың біртіндеп артуымен сипатталады.

Жедел улану көбінесе өткір жағдайларда пайда болады, бірақ олар баяу дамиды және ұзаққа созылады.

Көрсетілген биологиялық әсермен қатар, өндірістік улар аллергиялық ауруларды тудыруы мүмкін (созылмалы бронхит, бронх демікпесі, экзема және т.б.), организмнің иммунологиялық қарсылығын төмендетеді. Бірқатар химиялық заттар гонадо-және эмбриотоксикалық әсерге ие, бұл деформациялардың дамуына әкеледі (тератогендік әсер). Кейбір улар генеративті функцияға әсер етеді, қоздырғыш қабілеті бар, ісіктер (бластомогендік әсер) және мутациялар (мутагендік әсер).