Экономикалық теория негіздері: қажеттіліктер, экономикалық ресурстардың шектеулілігі

[pic 1]

СӨЖ

Тақырыбы:   Экономикалық теория негіздері: қажеттіліктер, экономикалық ресурстардың шектеулілігі.

                                       Орындаған:     МФК-191 Абдусалиев Ержан

                                       Қабылдаған:    Жазылбек Л.И

Шымкент - 2021

Экономикалық теория негіздері

Экономикалық қажеттіліктер, ресурстар шектеулілігі

Экономикалық ғылым, ең алдымен, экономикалық қажеттіліктер мен оларды қанағаттандыру тәсілдерін зерттейді.

Экономикалық қажеттіліктер дегеніміз - жеке тұлғаның, компанияның және тұтас қоғамның өмірі мен дамуын қолдау үшін қажетті заттардың жетіспеушілігі.

Дәл осы экономикалық қажеттіліктер адамның белсенді іс-әрекетінің ішкі ынталандырушысы ретінде әрекет етеді. Қажеттіліктер адамның өмірлік қажеттіліктерін қанағаттандыратын (тамақ, киім, т.б.) және екінші кезектегі болып бөлінеді, оған барлық басқа қажеттіліктер кіреді (мысалы, демалыс қажеттіліктері: кино, театр, спорт және т.б.).

Қажеттіліктерді қанағаттандыратын құралдарды тауарлар деп атайды.

Жақсылық дегеніміз - бұл белгілі бір жағымды мағынаны қамтитын барлық нәрсе: адамның белгілі бір қажеттілігін қанағаттандыратын және адамдардың мүдделеріне, мақсаттарына және тілектеріне жауап беретін объект, құбылыс, еңбек өнімі.

Экономикалық әдебиеттерде қажеттіліктің басқа анықтамалары бар. Мысалы, А.Маршалл біз қалайтын барлық нәрселерді немесе адамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын заттарды жақсылықпен түсінеді. Бұл анықтамада тауарлар тек заттармен, заттармен ғана шектеледі.

Кейде артықшылықтар тек қана еңбек өнімі ғана емес, сонымен қатар табиғаттың жемісі бола алатын пайдалы қызмет ретінде қарастырылады.

Қызметтер адамға қажет тауарлардың арасында ерекше орын алады, оның рөлі артып келеді.  

Қызметтер - бұл адамның мақсатты іс-әрекеті, оның нәтижесі адамның кез-келген қажеттілігін қанағаттандыратын тиімді әсер етеді.

Артықшылықтарды түсіну үшін оларды жіктеудің маңызы зор.

Көптеген критерийлер бар, олардың негізінде тауарлардың әр түрлі топтары (түрлері) ажыратылады.

Ең көп тарағаны - тауарларды материалдық және материалдық емес деп бөлу.

Материалдық игіліктерге мыналар жатады: табиғаттың табиғи сыйлықтары (жер, ауа, климат); өндірілген өнімдер (тамақ, ғимараттар, құрылыстар, машиналар, құралдар және т.б.). Кейде материалдық игіліктерге (мысалы, А. Маршалл) және материалдық құндылықтарды иемдену қатынастары (патенттер, авторлық құқықтар, ипотека) жатады. Сонымен, әр түрлі сипаттағы тауарлар бір топқа біріктіріледі, олардың кейбіреулері пайдалылық мәні, ал басқалары пайдалылықты иемдену формасы болып табылады.

Материалдық емес игіліктер - бұл адамның қабілеттерінің дамуына әсер ететін пайда, олар өндірістік емес салада жасалады: денсаулық сақтау, білім беру, өнер, кино, театр, мұражайлар және т.б.

Материалдық емес тауарлардың екі кіші тобы бар:

    1) Ішкі - адамға өз еркімен дамитын табиғаттан беретін артықшылықтар (дауыс - ән айту, декламация; музыка құлағы - музыка ойнау; ғылыми жұмысқа қабілеттілік және т.б.);

    2) Сыртқы - бұл қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін сыртқы әлем береді (бедел, іскерлік қатынас, патронат және т.б.).

Көрсетілген жеңілдіктер тобынан басқа, қазіргі және болашақтағы, тікелей және жанама, ұзақ және қысқа мерзімді және т.б.

Тауарларды экономикалық және экономикалық емес деп бөлу ерекше маңызға ие.

Экономикалық пайда (бұл термин субъективистік экономикалық ғылым мектебіне жатады; өкілі әйгілі итальян экономисі А. Песенти) экономикалық қызметтің объектісі немесе нәтижесі болып табылатындарды, т.с.с. ол қанағаттандырылатын қажеттіліктерге қатысты шектеулі мөлшерде алуға болады. Тауарлардың жетіспеушілігі проблемасы ресурстардың, тауарлардың шектеулі (тапшылық) жағдайында адамның (шаруашылық, өндірістік қызмет) сәйкес мінез-құлқын анықтайтын экономикалық игілікке байланысты екенін ескеріңіз.