Бихевиоризм Д.Уотсон

50.Бихевиоризм Д.Уотсон

Бихевиоризм (ағылш. behaviour - іс-әрекет)  - іс-әрекет дағдысының мәні мен адам психологиясындағы кызметін түсіндіру. Биховиоризм ілімі ХХғ. басында АҚШ-та пайда болған психология ағымы. Олар еш негізсіз, нақты дәлелсіз психологиялық болжаулық теорияларға қарсы шығып, адамның іс-әрекет дағдысын тіке күзету және нақты өлшеу арқылы адам психологиясын анықтауға болады деп есептеді. Олар ішкі толғанысқа сенбеді, тәжірибелік нақты зерттеу әдіснамаларын ұсынды.
Биховиоризм ерік еркіндігін құр қиял деп есептеді, адамның барлық ісін тума қасиеті және тәжірибе ортасы белгілейді, тума қасиеттер тәжірибе ортасында ашылады, не өзгереді, адамдардың барлық тәжірибесін сыртқы қажеттілікке талпыну аңсары белгілейді, сондықтан әрекет дағдысын жақсарту мен күшейту адам өмірінде өзгеріс туғызады деп есептеді.[1]
Биховиоризм негізінен әдіснамалық өзгешелікке мән береді. Биховиористер бойынша бір адамның әрекетін күзету мен талдау жасау сол адамның психологиялық күйін түсінудің кілті деп есептейді. Психология тек әрекетті зерттеумен айналысуы керек, әрекетсіз сана, әрекетте бейнеленбейтін психологиялық сана түсініксіз нәрсе. Оны ғылыми түрде зерттеу мүмкін емес. Сондықтан олар кейде тіпті өздерін психологиямен айналысушы емес, "әрекетті анализдеуші", "әрекет ғылымымен" шұғылданушы деп атайды.

Биховиоризмді мынадай түрлерге бөлуге болады:

Классикалық биховиоризм

Методологиялық биховиоризм

Радикалды биховиоризм

Логикалық  биховиоризм

Мақсат биховиоризм

Теорияшыл биховиоризм

Биологиялық биховиоризм

Ішкі биховиоризм

Соның ішінде классикалық биховиоризм - Джон Уотсон дәріптеген биховиоризм бағыты. Олар психологиялық барыс және ішкі көңіл ауаны дегенді терістеп, әрекетті бірден-бір психологиялық күй ретінде сипаттайды.

51.Көпшіліктік Г.Лебон, Г. Тард

1892 жылы Габриэль Тард «Пікір және тобыр» атты ұжымдық психологияға арналған зерттеулер жинағы шығарды. Тард бұл еңбегінде белгілі психолог және әлеуметтанушы Гюстав Ле Бонмен айтысады. Ле Бон өзінің кезенің «көпшілік дәуірі» деп атады, онымен Тард келіспеді, көпшіліктің тұжырымдамасын басты деп санады.
Тард көпшіліктің біртіндеп полиграфия, теміржол және телеграфтың пайда болуымен пайда бола бастағанын алға тартты. Бірақ бұқараны қалыптастырудағы ең маңызды рөл бұқаралық ақпарат құралдарының дамуы болды. Тардтың айтуы бойынша, көпшілік - бұл бірдей тобыр, бірақ адамдар бұл жағдайда бір-біріне жақын емес, алайда басқа қоғам өкілдерінің санасына әсер етеді. Көпшілік қысқа өмір сүреді. Оның әрдайым көшбасшысы болады және көшбасшы жоғалған бойда көпшілікте жоғалады.

Тардтың теориясы бойынша, тобыр көпшілікке айналады, егер оның мүшелері ортақ идеямен біріктірілген болса. Социолог көпшілікпен тобыр арасындағы негізгі айырмашылықтарды белгілейді:

Адам әрдайым тек бір тобырға жатады, бірақ ол қоғамның бірнеше түріне жатуы мүмкін.

Көпшілікке қарағанда, олардың пікіріне қайшы келетін пікірлер мен шешімдерге қоғам төзімділік танытады.

Қатты толқитын көпшілік фанаттық тобырға айналуы мүмкін.

Көпшілік публицисттен көбірек шабыттанған кезде, әрдайым халық көшбасшыға бағынады.