Шаманизм

Шаманизм утымы гыльми элебиетко §VIT гасырда ентенмен, ол

туралы айкын тусінік элі калыштаскан жок. "Шаманизм" термині эр турлі магнада колданылады. Кейбір зерттеушілер шаманизм дін емес, себебі онда кудай тураль тусінік жок десе, баскалары оны діннін амбебап формасы деп санайль. Буль субылысты гылыми багалауда да карама-карсы кезкарас бар.

Шамантык

касиеттін психикалык наукаспен байланысына басты назар

аударган

церіеушілер, оны ессіздікке табыну (культ безумия) деп

карастырса, галымдардын баска бір тобы казіргі психоанализдін туп бастауы деп багалайды. Шаманизмді зерттеген суропалык гальмдар коп кунды пікірлер айтканмен, гылымдагы суроцентристік козкарас шенберінце калып койды. Шаманизм олар ушін бетен медениет тундьсь болгандыктан, еуропалыктар оган экзотикалык кубылыс, архаикалык дуниетаным рудименті ретінде карады, ал бул шаманизмге аділ тылыми бага беруді киындатты.

Галым К.Ш.Шулембаев шаманизмді революцияга дейінгі Казакстанда кен тараган діни наны-сенімдерді айрыкша формасы деп санайды. *Шаманизм анимизм мен магия элементтері басым "путтык" діндердін курделі коспасы".

Бутан карама-карсь козкарасты F. Есімнін "Шамандык деген не?"

•атты

макаласьнан ездестіреміз. Автор шамандык пен баксылыкты эр турлі, уш

кайнаса сорпасы косылмайтын кубылыс деп карастыры, шамандык туралы

былай

дейді:

" шамандык

деген

дін жок..

шаманизм діндердін

синкретизмінен туган, колдан жасалган тусінік" . Шамандыкты зерттеген казак галымдарынын бір тобы оны адамныц виртуалдык, сылсымдык дуниесіне эсер етудід ерекше достурі деп санайды. М.С. Орынбековтід пікірінше, баксы адам мен элем арасындагы ажыраган байланысты калпына келтіреді. Мистикалык желігу, зікір салу практикасы аркылы адам мен элемді біріктіріп, сананын тутасуына кпал егеді. "Шаман дуние туйсінуінін негізі бул дуниедегі сананын тольдылыны, уйлесімділігі, кен аукымдылыны боль табылады.. Ол сырцат адам мен дуние арасындагы уйлесімділіктін бузыуіныц салда ры"

Шамандык касиет адамга рухтын калаумен конады, баксы зікір салардын алдында рухтарын кемекке шакырады. Кеніл аударатын тары бір нарсе шамандык тукым куалаушылык, тегіне тартушылык аркылы мураланады. Барлык шамандар ез зулетінде, ата-бабаларынык бірінде осындай касиет болгандыгын айтады. Осыны ескере отырыт, біз шамандыкты генотипік сипаттагы діни жуйе деп самаймыз жене онын томендегідей ерекшелігін атап отейік: шаманизиде олі табигат угымы жок, табигат жанданган, барлык кубылыстьн, жер мен судьн киелі несі бар. Адам мен алем тутас. Оларды беліп туртан куз-жартас жок. "Адам - табигат