Чынгыз Айтматов

Ч. Айтматов

Туулган күнү: Чынгыз Айтматов 1928-жылы 12-декабрда Советтер Союзунун курамындагы Кыргыз Автономиялык Советтик Социалисттик Республикасынын Бишкек шаарына жакын Шекте айылында туулган. Бул жер анын балалык чагын өткөргөн маанилүү жерге айланган.

Үй-бүлөлүк жана маданий таасири: Атасы Токторбай Айтматов атактуу тарыхчы жана китепканачы болгондугу анын адабиятка жана тарыхка болгон ышкысына таасир эткен. Анын үй-бүлөсү кыргыздын чыгаан үй-бүлөсүнөн болуп, маданияттуу чөйрөдө чоңоюп, кыргыздын каада-салтын, үрп-адатын жакшы билгендиги анын кийинки чыгармачылыгына чоң таасирин тийгизген.

Билими: Айтматов адегенде айылдык башталгыч мектепте окуп, андан кийин Кыргыз мамлекеттик университетине тапшырган. Анын билими орус жана дүйнөлүк адабиятты изилдөөнү камтыган, бул анын адабий табитин жана стилин калыптандырган.

Согуштун жана билимдин таасири: Айтматовдун балалык чагы Экинчи дүйнөлүк согуш учурунда болгон, ал ага укмуштуудай таасир калтырган. Ал өз чыгармаларында согуш жана анын адам тагдырына тийгизген таасирин көп сүрөттөгөн.

Борбор калаадагы жашоо: Айтматов кийин Кыргызстандын борбору Бишкекке көчүп келип, окуусун улантып, адабий чыгармачылык жолун баштаган. Борбор калаада башка жазуучулар, интеллигенция өкүлдөрү менен жолугуп, анын жазуучу катары калыптанышына таасирин тийгизген.

___________________

Билими: Чыңгыз Айтматов мектепти бүтүп, Кыргыз мамлекеттик университетине тапшыргандан кийин журналистика факультетинде билим алган. Бул билим аны жазуучу жана журналисттик карьерага даярдаган. Анын адабий стилине, дүйнө таанымына орус жана дүйнөлүк адабиятты, публицистиканы изилдөөсү чоң таасирин тийгизген.

ЖМКдагы иши: Айтматов университетти аяктагандан кийин ар кандай гезит-журналдарда иштеп, алгачкы чыгармаларын ошол жерден жарыялай баштаган. Бул анын адабий карьерасындагы алгачкы кадамы болуп, ал тез эле таланттуу жазуучу жана журналист катары тааныла баштаган.

Эл аралык билим берүү: Кийинчерээк окуусун чет өлкөдө уланткан. 1957-жылы Москвадагы Горький атындагы Адабият институтуна тапшырып, адабият боюнча билим алып, орустун белгилүү жазуучуларынын жана адабият таануучуларынын жетекчилиги астында адабий чыгармаларын жазган. Бул билим анын адабий шык-жөндөмүн өркүндөтүп, дүйнөлүк адабий салтка жол ачууга шарт түзгөн.

_______________________

Жардамчы

Чынгыз Айтматовдун адабий жолу окуяларга бай жана ийгиликтүү болду. Ал кыргыздын эң белгилүү жана таасирдүү жазуучуларынын бири болуп, анын чыгармалары дүйнөлүк атак-даңкка ээ болгон. Бул жерде анын адабий карьерасынын кээ бир маанилүү учурлары бар:

Дебют жана алгачкы чыгармалары: Адабий ишмердүүлүгү 1950-жылдардын аягында аңгемелерин жана аңгемелерин ар кандай кыргыз жана орус тилдүү басылмаларга жарыялай баштаганда башталган. Анын эң белгилүү чыгармаларынын бирине «Жамила» (1958) аттуу биринчи аңгемеси айланган.

Эл аралык таанылуу: Анын чыгармалары тез арада көптөгөн тилдерге которула баштады жана Кыргызстандан тышкары жерлерде да тааныла баштады. "Ак кеме" (1970) романы ага дүйнөлүк атак алып келип, көптөгөн тилдерге которулган.

Орус тилиндеги чыгармалары: Чынгыз Айтматов кыргызча да, орусча да жазган, бул анын чыгармаларынын аудиториясын кеңейтти. Ал эки тилде тең көптөгөн чыгармаларды, анын ичинде романдарды, аңгемелерди жана очерктерди жараткан.

Заманбап адабиятка тийгизген таасири: Айтматов адам мамилелери, табият жана коом темаларына кайрылган терең философиясы менен белгилүү болгон. Анын чыгармалары азыркы адабиятка, өзгөчө Орто Азияга олуттуу таасирин тийгизген.

Саясий ишмердүүлүгү: Чыңгыз Айтматов адабий карьерасынан тышкары кыргыз өкмөтүндө жогорку кызматтарды аркалап, өлкөсүнүн