Тљркия

Соѕыстан кейiнгi жылдары Тљркия ћоѕамында этатизмсаясаты бќсеѓдедi. Соныѓ нќтижесiнде шетел капиталыныѓ енуiне жолашћан капиталистiк ћатынастар дамыды. Ел iшiндегi демократиялыћ мљдденi жаћтайтын топтары мемлекеттен экономиканы дамытуды,саяси жќне экономикалыћ мазмџндаѕы реформаларды iске асырудыталап еттi.

К0п жылдар бойы елдi басћарѕан Халыћтыћ республикалыћ партия даѕдарысћа џшырады. Даѕдарыстыћ жаѕдайдыѓ ћалыптасуына халыћаралыћ ћатынастар да ќсер еттi. Тљркия буржуазиялыћ

топтарыныѓ пiкiрiн ескерiп, басћарушы љкiмет органдары к0ппартиялыћ жљйеге к0штi. 1946 жылы ћаѓтарда жаѓа саяси џйымТљркияныѓ Демократиялыћ партиясы ћџрылып, iрi буржуазия мен феодалдыћ-помещиктiк топтардыѓ мљддесiн ћорѕады.Соѕыстан кейiнгi жылдары елдiѓ саяси 0мiрiнде АЋШ капиталыныѓ ыћпалы кљшейдi. Тљркияныѓ басћарушы топтары “Трумэн доктринасы” жќне “Маршалл жоспарын” барынша ћолдап, Тљркияќскери техникасын жаѓартатын америка ћаржысын асыѕа кљттi. 1950жылы 14 мамырда 0ткен парламент сайлауында Тљркия Демократиялыћ партиясы жеѓiске жеттi. Тљркия Демократиялыћ партиясыжетекшiсiнiѓ бiрi — Джемал Баяр республика президентi ћызметiнесайланса, партия хатшысы Аднан Мендерес премьер-министр ћызме-тiне таѕайындалды. С0йтiп, Тљркия Демократиялыћ партия љкiметiнiѓ10 жылдыћ (1950—1960 жж.) љстемдiгi орнады.Демократиялыћ партия љкiметiнiѓ жекеменшiк кќсiпкерлердiбарынша ћолдау жќне мемлекеттiѓ экономика мќселелерiне араласуынтежеу саясаты сќтсiз болды. Мемлекеттiк секторды мљлдем жою ќрекетiтќртiпсiздiктi туѕызды. Экономика аћсай бастады, бюджет љйлеспедi,экспорт к0лемi азайды, шетел ћарыздары 0стi.Сыртћы саясатта шетел капиталыныѓ ыћпалы кљшейiп, Тљркиябiрнеше ќскери-соѕыс одаћтарѕа ћосылды. 1952 жылы Тљркия ресмитљрде НАТО-ныѓ, ал 1955 жылы Баѕдад пактiсiнiѓ мљшелiгiне ћабылданды.Демократиялыћ партия љкiметiнiѓ саясаты ел iшiнде кљштi наразылыћ туѕызды. Оппозицияны басу љшiн љкiмет жазалау шараларынак0штi. Саяси кљреске жастар, студенттер ћауымы ћосылып, демократиялыћ зиялы ћауымда ћарсылыѕын бiлдiрдi. 1960 жылы 28—29сќуiрде Стамбџл жќне Анкара университеттерi студент жастарыныѓтолћулары басталды. Студент толћулары басћа ћалаларѕа жайылып,жастардыѓ ћозѕалысын басћа да топтардыѓ 0кiлдерi ћызу ћолдады.Осындай шиеленiскен жаѕдайда Тљркияныѓ саяси сахнасына армияћатарындаѕы “Жас офицерлер” џйымдары шыћты.1960 жылы 27 мамырдаѕы ќскери т0ѓкерiстiѓ нќтижесiнде

љкiметiнiѓ љстемдiгi ћџлатылып, саяси билiк

жаѓадан ћџрылѕан “Џлттыћ бiрлiк комитетiне” 0ттi, оны генерал

Д.Гюрсель басћарды. 1961 жылы ћабылданѕан жаѓа Конституция

буржуазиялыћ демократиялыћ бостандыћтарды жариялады.

1960—1970 жылдары мемлекеттiѓ кљштi ћолдауы арћасында