Китоби иқтисоди

Иҷрокунанда: магистранти курси II

 ихтисоси “Идораи давлатӣ ва иқтисодиёт”

                                                                            Назаров Зоир        

 Мафхум, мохият ва накши  таъмини бехатарии озукаворӣ дар иктисоди миллӣ

Аннотаcия

              Дар мақола ба категорияи "амнияти озуқаворӣ" тавзеҳот ворид карда шудааст, то хусусиятҳои фарқкунандаи ин категорияро дар кишварҳои хориҷа ва Тоҷикистон тавсиф кунанд; фарзияи динамизм ва фарқияти муносибатҳо ба амнияти озуқавориро на танҳо дар давраҳои гуногуни таърихӣ, балки дар як давраи вақт дар давлатҳои гуногун асоснок мекунад.

             Вожаҳои калиди.  Амнияти озуқаворӣ, сатҳи худтаъминкунӣ, озуқаворӣ, истиқлолияти озуқаворӣ, дастрасии иқтисодӣ ва ҷисмонии озуқаворӣ.

The concept, nature and role of food security in the national economy

Annotation

     In article specifications are brought in a conceptual framework of category «food security» for description of distinctive features of this category in camps of abroad and Russia; assumption of dynamism and difference of approaches to food security not only throughout various historical periods, but also during the same period of time in different states is proved.

      Keywords. Food security, self-sufficiency level, food, food independence, economic and physical availability of food.

           Дар миёни намудҳои гуногуни амният ҷойи махсусро амнияти озуқаворӣ ишғол менамояд, ки қисми ҷудонашавандаи амнияти миллӣ мебошад. Нақши ӯ бо он алоқаманд аст, ки озуқаворӣ нишондиҳандаи асосии ҳаёти инсон аст, дар сурати набудани он гуруснагӣ ва марг меояд. Он барои ҳар як шаҳрванди кишвар, дар навъҳои гуногуни сифат ҳар рӯз зарур аст. Аз ин рӯ, таъмини амнияти озуқаворӣ самти афзалиятноки сиёсати давлатӣ мебошад, зеро он доираи васеъи омилҳои миллӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ, демографӣ ва экологиро фаро мегирад.

         Мафҳуми «амнияти озуқаворӣ» ҳам дар адабиёти мо ва ҳам дар адабиёти хориҷӣ хеле маъмул аст. Тадқиқотчиёни хориҷӣ Г. Конуэ ва Э. Барбер амнияти озуқавориро чунин шарҳ додаанд: «Амнияти озуқаворӣ кафолати доимии ба аҳолӣ дастрас гардидани миқдори зарурии маводи ғизоӣ баҳри таъмини ҳаёти солиму фаъолро муайян мекунад ва дар мамлакатҳои тараққикардаи дунё, ин ноустувории амнияти ғизоии глобалӣ набуда, балки дар натиҷаи норасогии имконияти харидории истеъмолгарон ба миён меояд»

         Гуфтаҳои болоро Ю. С. Хромов чуқуртар таҳлил карда чунин мешуморад, ки амнияти озуқавории мамлакат – ин ҳамин гуна вазъи иқтисодӣ мебошад, ки дар он кафолати таъмини «ба тамоми аҳолӣ дастрас гардидани миқдори зарурии маводи ғизоӣ барои таъмини ҳаёти солиму фаъол мебошад»^[1].

      Амнияти озуқаворӣ доимӣ ва муваққатӣ мебошад, ки ба фарқияти ин ду мафҳум Бонки ҷаҳонӣ равшанӣ андохтааст:

    1. Хатари доимии маводи ғизоӣ – ин ҳамин гуна вазъияте мебошад, ки дар он мамлакат, ноҳияҳои он, гурўҳи аҳолӣ, оила хатари доимии маводи ғизоиро дарк мекунанд, агар истеъмоли доимии маводи хўрока бо сабаби дастрас карда натавонистан аз сабаби нарасидани даромади пулӣ ва ё истеҳсоли миқдори зарурии маводи ғизоӣ, нокифоя бошад.

    2. Хатари муваққатии ғизо. Ин вазъияти даврӣ буда, дар натиҷаи ноустувории дастрасшавии ғизо, баландшавии нарх ба маводи ғизоӣ, беҳосилӣ, пастшавии даромади аҳолӣ ба миён меояд.

         Амнияти умумиҷаҳонии озуқаворӣ шояд қадимтарин ва аз ҳама мушкилоти глобалии инсоният бошад. Гуруснагӣ ҳамчун як зуҳуроти шадиди он ва як офати азими иҷтимоӣ  ба зиммаи оммаи мардум ҳам дар замонҳои қадим ва ҳам дар асрҳои миёна ва ҳам дар давраҳои таърихи нав ва навтарин афтод. Дар асрҳои миёна миллион одамон аз гуруснагӣ фавтиданд ва баъд аз он ҳар гуна эпидемияҳо меомаданд. Танҳо дар Англия дар байни солҳои 1005 ва 1322 36 эпидемияи гуруснагӣ ба қайд гирифта шудааст. Баъдтар, вобаста ба рушди савдо, нақлиёт ва ғайра, ин мушкилот то андозае суст шуд, аммо аз байн нарафт. Ҳамин тариқ, проблемаи озуқаворӣ бо пайдоиши насли инсон ба вуҷуд омадааст, ки ҳамзамон ҳангоми инкишоф хусусиятҳо ва миқёси худро тағйир дода, дар нимаи дуюми асри XX ба яке аз проблемаҳои ҷаҳони табдил ёфт. Проблемаи озуқаворӣ хеле гуногунҷабҳа аст. Он ҳамзамон ҳам табиӣ ва ҳам иҷтимоию иқтисодӣ мебошад, ки тақрибан дар тамоми ҷабҳаҳои ҳаёти ҷомеа инъикос ёфта, барои даҳҳо давлат таҳдиди хеле бузург дорад. Ғизо ва захираҳои он ба як манбаи таъсиррасонии глобалии асри XX табдил ёфтааст. Аз гуруснагӣ ва бемориҳои ба он алоқаманд, ҳар сол дар ҷаҳон якчанд маротиба бештар одамон мемиранд назар ба натиҷаи ҷангҳо ва таҳаввулоти иҷтимоӣ. Тибқи ҳисобҳои гуногун, дар ҷаҳон аз 0,8 то 1,2 миллиард нафар гурусна ва камғизо ҳастанд, ки аксарияти кулли онҳо дар кишварҳои рӯ ба тараққӣ зиндагӣ мекунанд.^[2]