Тұздар гидролизі

Тақырыбы: Тұздар гидролизі.

Тақырыптың маңызы: Химия мен биологияда тепе-теңдік жүйелері кеңінен тараған. Бұларға еру мен кристалдану, диссоциация мен молизация, ассимиляция мен диссимиляция процесстері жатады. Тепе-теңдік процесстерге заттың су иондары мен нәтижесінде ортаның рН өзгере жүретін әрекеттесу реакциясы- гидролиз де жатады. Кейбір дәрілік заттардың антиацидтік (немесе асқазан сөлінің көтеріңкі қышқылдылығын нейтралдайтын ) әсері, сондай-ақ кейбір тұздар қоспасының буферлік қасиеттері де гидролиз реакциясына жатады.

Сабақтың  мақсаты: Гидролиз реакцияларының молекулалық және иондық  теңдеулерін құрастыра білу, олардағы тепе-теңдіктің әр түрлі факторлардан тәуелділікте ығысуын болжай білу, жекеленген элементтер мен олардың қосылыстарының қышқылды-негізді қасиеттерін сипаттау үшін ерітінділер ортасының рН тәжірибе ретінде анықтай білу.

Оқытудың міндеттері:

• тұздардың гидролизденуі кезіндегі гидролиздің негізгі сапалық сипаттамалары: гидролиздің константасымен дәрежесін және ерітінділердің рН есептеу кезінде теоретикалық білімдерін қалыптастыру;
• тұздардың әр түрлі типтерінің гидролизденуі реакцияларын орындауда, рН және олардың ерітінділері туралы есептеуде практикалық дағдыларын қалыптастыру;

АҚПАРАТТЫ-ДИДАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ

Гидролиз – тұздың сумен алмасып өзара әрекеттесуі, нәтижесінде әлсіз қышқыл немесе әлсіз негіз түзіледі.

Гидролизге жататын тұздар:

а) әлсіз негізді күшті қышқылдың түзілуі, одан ерітінді реакцияның ортасы қышқыл орта болып табылады (рН < 7):

      ZnCl2 + HOH ↔ Zn(OH)Cl- + HCl

Zn2+ + HOH↔ZnOH+ + H+ 

                   (гидролизге тұздардың катионы жатады)

б) күшті негізді әлсіз қышқылдардың түзілуі, реакцияның ортасы сілтілі болып табылады (рН > 7):

KCN + HOH↔KOH + HCN

CN- + HOH↔OH- + HCN (гидролизге тұздардың анион жатады)

в) тұздың сумен әрекеттесуінің нәтижесінде, әлсіз қышқылдың әлсіз негізбен түзілген уақытында, гидролизге тұздардың анионымен катионы бірдей уақытта түзіледі:

Pb(CH3COO)2 + HOH ↔ PbOH+ + H+

CH3COO- + H2O ↔ CH3COOH + OH-

Мұндай жағдайда, реакцияның ортасы тұз түзетін қышқылдың және негіздің күшіне байланысты. Егерде Ка ≈ Кв, онда орта бейтарап болады, ал катионмен анион бірдей жағдайда гидролизденеді.

Егерде Ка > Кв, онда тұздың катионы анионға қарағанда жоғары дәрежеде гидролизденеді, ерітіндіде Н+ концентрациясы гидроксид-ионының концентрациясынан көп, реакция ортасы әлсіз қышқылды болып табылады (рН < 7).

Егерде Кв> Ка, онда тұз анионы катионға қарағанда жоғары дәрежеде гидролизденеді, сондықтан ОН- ионының концентрациясы  Н+ қарағанда көп болады, ерітіндінің реакция ортасы әлсіз сілтілі болады (рН > 7).

Күшті қышқылды және күшті негізді түзілген тұздар, гидролизге ұшырамайды, бейтараптанудың гидролиздену реакциясы практикалық тұрғыдан соңына дейін жүреді және қайтымсыз болып табылады:

Н+ + ОН- = Н2О

Әлсіз қышқылмен және күшті негізбен түзілген тұздардың гидролизденуі, константа гидролизімен Кh сипатталады:

[pic 1]

онда Ка – қышқылдың иондану константасы;

         Кн2о – судың иондық көбейтіндісі.

Әлсіз негізбен түзілген тұз гидролизі, константа гидролизімен Кh сипатталады:        

[pic 2]

онда Кв – негіздің иондану константасы;