Координаттар жүйесі WGS 1984

Зертханалық-практикалықжұмыс№ 2

КООРДИНАТТАР ЖҮЙЕСІ WGS 1984.

Аббревиатурасы WorldGeodeticSystem дегенді білдіретін, аудармада жаһандық тірек жүйесі ұғымына сәйкес келетін, 1984 жылы әлемдік кеңістіктегеодезиялықбағдарлауды қамтамасыз ету мақсатындақабылданған: ғарыш, әуе, теңіз және жерүсті навигациялары.

Мұндай ортақ әлемдік есептеу жүйесі бір жылда пайда болған жоқ. Өткен ғасырдың елуінші жылдарының аяғынан бастап, КСРО мен АҚШ-та ғарыштық дәуірдің іс жүзінде қалыптасу кезінде, ғарыштық ұшыру мен ұшудың дәл жүргізу қажеттілігі пайда болды. Бұл қызметті қамтамасыз ету үшін бірыңғай әлемдік геодезиялық желді құру қажет болды, оның көмегімен геодезиялық, гравиметриялық және астрономиялық бақылаулар жүргізу мүмкін.

1960 жылдан бастап, мерзімдік тұрақтылықпен әрбір алты жыл сайын,  АҚШ-та бүкіләлемдік wgs60, wgs66, wgs72 геодезиялық жүйелері құрылды. Аталған жүйелердің соңғысы wgs, Transit жерсеріктік навигациялық жүйенің бірінші геодезиялық негізі болып саналды.

1980 жылы Халықаралық геодезияодағы жаңа GRS80 геодезиялық референциялық жүйені қабылдады. Онда модельдердің келесі үйлесімі ұсынылды: геоид, жер эллипсоиді және Жердің гравитациялық моделі. 1983 жылы АҚШ өз NAD83 геодезиялық жүйесін қабылдады.

Алайда 1984 жылы Америка Құрама Штаттары Қорғаныс министрлігінің аясында өз мақсаттары үшін әскери ведомство және жылдық нөмірі 84 жаңа WGS-тің жерсеріктік навигациялық міндеттерін құру туралы шешім қабылдайды. Бұл үшін сол уақытқа таман GPS Navstar навигациялық жер серіктік жүйесі пайдаланыла бастады, салдардың арқасында ол жаһандық таралануға ие болып, бүкіл әлемде осы уақытқа дейін қолданылады.WGS84 1987 жылы енгізілді және өз параметрлері бойынша NAD83-ке жақын.

WGS-84 әлемдік жүйесі Жердің пішініне енгізілген астрономиялық-геодезиялық-гравиметрялық есептеу жүйесі болып саналады.Мұндай кез-келген жүйе үшін белгілі бір параметрлерді орнату тән. WGS-84 есептеу жүйесі үшін мұндай параметрлерге жатады:

• Жер массаларының геометриялық  центрі нүктесіндегі басыменгеоцентрлік тікбұрышты координаттар жүйесі (сур.3 көрсетілген);
• Нақты геометриялық және физикалық шамалармен айналу эллипсоидінің пішіні қабылданған математикалық негізі;
• Жердің гравитациялық моделі, белгілі бір нақты күнге анықталған шамалар мен олардың мағыналары.

Тік бұрышты координаттар жүйесінің 0Z осін бағдарлау полюске қарай шартты бағытталған түрде ұсынылған, ол халықаралық уақыт бюросының (BIH) деректеріне сәйкес 1984 жылы орнатылды.Нөлдік меридианның (Гринвич) жазықтық қиылысында шығысқа 5,31 секундқа ауытқуымен және экваторлық жазықтықта 0X осі бағытталған.Оң жақты бағытталған және экватор жазықтығында 0X осіне перпендикуляр, екінші жоспарлы 0Y осі деп айтуға рұқсат болса, санақ жүйесі геометрияның қалыптасуын аяқтайды.Жер қыртысы қозғалысының салдарынан құбылмалы әсерін болдырмау үшін  тектоникалық плиталардың X, Y, Z осьтерінің бағдары өзгеріссіз қалады.

WGS84-те X, Y, Z осьтерінің координаттары физикалық бағдары бес бақылау станцияларында GPS Transit навигациялық спутниктік жүйесімен 1984 жылы анықталды (сур.4 қараңыз).

 Мұнан былай тірек нүктелерінің саны он жетіге дейін артты және қазіргі GPS Navstar навигациялық спутниктік жүйесінің қолданысымен екі рет қайта анықталды.2002 жылы WGS84-тің соңғы нұсқасы қабылданды, онда тік бұрышты координаттарды (X, Y, Z), геодезиялық координаттарды (B, L) және сфероид деңгейінен жоғары геодезиялық биіктіктерді (Н) анықтаудың жоғары дәлдігіне жетті.Осылайша, эллипсоид жер бетіне физикалық байлаулы болды.

Халықаралық Геодезиялық Координаттар жүйесі

1987 жылы WGS84-тің әрекетінің басталуымен бір мезгілде халықаралық Жердің айналу қызметі (IERS) аясында жаңа әлемдік геодезиялық жүйенің негіздері қаланды.Жердің параметрлерін бағалау бойынша өзге функционалдық міндеттерінен басқа халықаралық жер есептеу жүйесі (ITRS) және өлшемдік негіз (ITRF) қолданылды. Қысқаша айтқанда, олардың айырмашылықтарына келесілер кіреді. Есептеу жүйесінде (ITRS) Жер моделінің геодезиялық, математикалық, физикалық (гравиметриялық) параметрлері анықталады және орнатылады. Өлшемдік негізде (ITRF) физикалық құрылыс және тірек станцияларытәрізді олардың нақты координаттарымен ерекше қаңқа орнықтырылады, олардың арқасында іс жүзінде ғаламдық жүйе іске асырылады.