Дактилоскопия

                                Њ.Салимов

                                дотсенти кафедраи њуќуќи љиноятї

                                         ва криминалистикаи ДДМТ

ДАКТИЛОСКОПИЯ

Калимаи «дактилоскопия» аз калимањои юнонии-«daktylos» (дактилос)- ангушт ва «skopeo» (скопео) --- мебинам ба  вуљуд омадааст. Яъне, маънояш ангуштро дидан аст. Дар асоси мазмуни этимологии калимањои номбаршуда муаллифони асарњои криминалистї таърифи гуногуни мафњуми «дактилоскопия»-ро таклиф карданд. Масалан,  соли 1931 криминалисти Италия Эдмонд Локар дар љилди аввали асари шашљилдаи худ «Рањнамои криминалистика» ањамияти муњим доштани пайњои дастро ќайд карда навишта буд:  «Ин – пайњои хатњои папилляриест, ки аз он ќисмњои бадани одам акс меёбанд, ки дар он ќисми пўст пистонакњо мављуд аст. Омўзиши онњо мавзўи дактилоскопия мебошад….»^[1].

Соли  1949 олими рус Е.У.Зицер^[2] ва дар соли 1965 профессор А.И.Винберг^[3] дактилоскопияро ба тариќи зайл таъриф карда буданд: -«Таълимот дар бораи аз рўи наќшинњои папиллярии  дар рўи ќисми охирини ангушти даст мављуд буда ва муайянкунандаи шахсияти одамро дактилоскопия меноманд».

Соли 1965 В.П. Власов дактилоскопияро чунин таъриф карда буд:  «Дактилоскопия  ќисми криминалистика  буда, механизми  пайдошавии пайњои дасти одам, усулњои бозёфт, зикр ва истифода бурдани онњо дар тафтишот ва дар мавриди дида баромадани парвандаи  љиноятиро дар суд меомўзад».^[4]

Аз таърифњои дар боло зикршуда ба ду хулоса омадан мумкин аст. Якум, дактилоскопия таълимоти умумї дар бораи  хатњои папиллярист, яъне дар бораи пистонакњое,  ки дар пўсти кафи даст ва кафи (таги) пои одам мављуд аст.

Дар бораи љой доштани дактилоскопияи умумї, Эдмон Локар бевосита набошад њам, бавосита сухан кардааст. Чунончи, вай дар ваќташ навишта буд: «Пас аз батафсил интишор намудани таърих ман дар ин  љо (дар «Рањнамои криминалистика»--Њ.С.) гистология, эмбриология, физиология, биологияи  кимиёвї  ва анатомияи ќиёсии хатњои  папилляриро иншо намуда, баъд аз  ин  бо  амиќии том морфологияи љойгиршавии онњоро (хатњои  папилляриро-- Њ.С.) чї хеле ки онњо аз љониби  биологњо тасвир карда шудаанд ва чї хел вай  дар пайњо барои  мутахассис дар соњаи криминалистика муаррифї мешавад, иншо менамоям^[5].

Яъне, дактилоскопияи умумї ин  маљмўи таълимотњо дар бораи тавсифи гистологї,  эмбриологї, физиологї, биологияи кимиёвї ва анотомияи  пистонакњо,  яъне хатњои папиллярии пўсти кафи даст ва пои одам мебошад.

Хулосаи дуюм, чи хеле ки  мантиќан бармеояд, ѓайр аз дактилоскопияи умумї дактилоскопияњои  соњавї, яъне дактилоскопияњои махсус мављуданд.

Ба фикри мо, ба дактилоскопияњои махсус дактилоскопияњои зерин тааллуќ доранд:

дактилоскопияи гистологї;

дактилоскопияи эмбриологї;

дактилоскопияи физиологї;

дактилоскопияи биологияи кимиёвї;