Кариотип

             А.Байтұрсынов атындағы Қостанай Өңірлік Университеті

                 Ө.Сұлтанғазин атындағы Педагогикалық Институт

                                  Арнайы білім беру кафедрасы  

                                             Реферат

                                         « Кариотип»

                                                                                           Орындаған:Алмабекқызы Айман

                                                                                          Тексерген: Гульжан Агыбаевна Алипбаева

                                                                               2022-2023 жыл

                                                             Жоспар

 Кіріспе:

Негізгі бөлім

       Терминнің шығу тарихы

        Кариотип түрлері

       Аномальды кариотиптер және адамның хромосомалық аурулары

Қорытынды:        

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

  Дене клеткаларындағы хромосомалар санының түрлік тұрақтылығы, саны, ұзындығы, морфологиялық белгілерінің жиынтығы кориотип деп аталады.
Табиғи сұрыптаудың барысында әр түрдің өзіне сай хромосом аппараты қалыптасқан. Әдетте хромосомалар жұп санды болып келеді. 2n әдетте көпшілік организмге тән диплодты (қосарланған хромосомалар жинағы) болады. Диплоид жиынтығын ойша екіге бөлгенде, 1n хромосома қалса, оны гаплоидты жиынтық дейді. Бұл жыныс клеткаларында болады.
    Организмнің әр түрлі белгілері хромосомалар санымен ғана емес, олардың формасы, көлемі және орналасуына қарай сипатталады. Бұл көрсеткіштердің барлығы «ариотип» деген ұғымға бірігеді. Хромосомалардың диплоидтық жиынтығы ата мен анадан берілгендіктен олар дене клеткаларында (екі дана) жұп болады. Жұп санды хромосомаларды гомологиялық (құрылысы және шығу тегі бір, бірақ атқаратын қызметі әр түрлі деп аталады.
     Осының нәтижесінде бір клетка екіге бөлініп, жас клеткалар түзіледі. Анафазада хромосомалардың клетка полюсіне ығысуы бірден басталып, өте тез арада бітеді.        

Тірі организмдердің белгілі бір түрінің жасушаларына тән хромосомалардың толық жиынтығының барлық құрылымдық және сандық белгілерінің жиынтығы кариотип деп аталады. Болашақ ағзаның кариотипі екі жыныс жасушаларының (сперматозоидтар мен жұмыртқалардың) қосылуы процесінде қалыптасады. Сонымен бірге олардың хромосомалық жиынтықтары біріктіріледі. Жетілген жыныс жасушасының ядросында хромосомалардың жарты жиынтығы (адам үшін – 23) болады. Жыныс жасушаларына ұқсас хромосомалардың ұқсас жалғыз жиынтығы гаплоидты деп аталады және - n деп белгіленеді. Жұмыртқаны жаңа ағзадағы сперматозоидпен ұрықтандырғанда, адамда 46 хромосоманы қамтитын осы түрге тән кариотип қайта жасалады. Қарапайым соматикалық жасуша хромосомаларының толық құрамы диплоидты (2n)

 Диплоидты жиынтықта әрбір хромосомада центромераның мөлшері мен орналасуы бойынша ұқсас басқа жұп хромосома болады. Мұндай хромосомалар гомологиялық деп аталады. Гомологиялық хромосомалар бір-біріне ұқсас болып қана қоймайды, сонымен қатар сол белгілерге жауап беретін гендер де болады. Әйел денесінің соматикалық жасушаларын талдау кезінде нормада 23 жұп гомологтық хромосомаларды анық ажыратуға болады. Сонымен бірге адамның кариотипінде бір-бірінен өлшемі мен пішіні бойынша ерекшеленетін бір жұп хромосома кездеседі. Олардың бірі – X деп белгіленетін біршама үлкен субметацентрлік хромосома, екіншісі – кіші акроцентрлік, Y. Бұл хромосомалар ағзаның жынысын анықтайтыны және жыныс мүшелерінің қалыптасуына жауапты гендердің көпшілігін қамтитыны дәлелденді. , сондықтан олар жыныстық хромосомалар деп аталады.