Асқорыту жүйесіне жалпы сипаттама

Асқорыту  жүйесіне  жалпы  сипаттама

Ауыз  қуысы

Ауыз  қуысы  2  бөлікке  бөлінеді:

1.Ауызға  кіреберіс   -  vestibula  oris 

2.Меншікті ауыз  қуысы -   cavitas  oris  propria 

    Ауызға  кіреберіс   -  vestibula  oris  шекаралары:

1.алдынан  және  бүйірінен  -  ерін  және  ұрт 

2.артынан  және  бүйірінен -  тістің  сыртқы  беті  және  қызыл иектер 

Меншікті ауыз  қуысы -   cavitas  oris  propria   шекаралары:

1. алдынан  және  бүйірінен  -  тістің  ішкі  беті және  қызыл иек
2. жоғары  жағынан -  қатты және  жұмсақ  таңдай 
3. төменгі  жағынан-  ауыз  диафрагмасы 
4. артқы  жағынан -  тесік  аранмен  шетелген. 

Ауыз  қуысының  құрамы:

1.Кіші  сілекей  бездері

2.Тістер

3.Тіл

4.Үлкен  сілекей  без бағаналары

Үлкен  сілекей  бездері  үшеу:  

1.Шықшыт  безі / құлақ  аумақтық /   glandula  parotidae/    ең  үлкен,  салмағы  20-30 гр,капсуламен  жабылған ,7 бөліктен  тұрады  тағы  қосымша  бөлігі  болуы мүмкін.Шығару  өзегі  5-6 см. Ауызға  кіреберісінің  2-уі  жоғарғы  үлкен  азу  тісінен  ашылады. Бөліп  шығаратын  секреттің  сипатына  қарай -  серозды  болып  келеді.   без  құрылысына  қарай  -  алвеолды.

2.Төменегі  жақасты  безі -   g.submandibularis /   10  бөліктен  тұрады.  Секрет  сипатына  қарай  - аралас (серозды,шырышты )  .Құрылысына  қарай  күрделі  алвеолды  -  түтікті .  Шығару  өзегі -  тіл астына  меншікті  ауыз  қуысына  ашылады.

3.Тіласты  безі g.sublingualis /  18-20  бөліктен  тұрады.  Секрет  сипатына қарай  -  шырышты. Құрылысына  қарай  күрделі  алвеолды  -  түтікті . Тіласты  бездің  негізгі  өзегі  төменгі  жақасты  безінің  өзегімен  қатарласа  өтіп,  не  онымен  ортақ  тесік  арқылы  не  дәл  соның  қасында  ашылады.

  Адам  күніне  0,5-2  л-ге  дейін  шырыш  юөліп  шығарады. Ол:

1. тамақты  шырыщтап,тамақ  түйірінің  түзілуіне  қатысады.  
2. ауызды  ылғалдап  тұрады
3. тамақтардағы  көмірсуларды  ыдыратады.
4. бактериоцидті  қасиеті  бар. /белок  -  муцин/
5. тісті  шылап  отырып,эмальді  кальциймен  қоректендіреді.
6. эндокринді  қызмет  атқарады /гормон- паротин/

Шырыш  бөлінә  6-8  айдан  бұрын  басталмайды. Түнде  бөлінуі  төмендейді.Бездерден  щырыштың  бөлінуі  бездерді  миоэпителиалды  клеткаларының  жиырылу  әсерінен  болады.

Кіші  сілекей  бездері  ауыз қуысының  шарышты қабатында  орналасқан,  қатты таңдайда 80  безге  жуық ,  ал жұмсақ  таңдайда  239-ға  дейін  без болады.

Тіл

 Тіл -  бұлшықетті  мүше. Ол скелетті және  меншікті  бұлшықеттерінен        тұрады. Скелетті  бұлшықеттері  :  

1. таңдай -  тіл  -  m.palatinoglossus
2. бізтәрізді  бұлшықеті m.styloglossus
3. иек  тіласты   бұлшықеті m.genioglossus
4. тіласты  бұлшықеті m.hyoglossus

Меншікті  бұлшықеттері  

1.Жоғарғы  бойлық  бұлшықеттері -  m.longitudinalis  superior

2.Төменгі  бойлық  бұлшықеттері - m.longitudinalis inferior

3.Вертикальды  бұлшықеттері – m.verticularis  lingua

4.Көлденең  бұлшықеттері  - m. transversalis  lingua

Тілдің  бөліктері:

1.Түбірі  

2.Денесі

3.Ұшы  немесе  негізгі  таңдайға  қарай  көтеріліп  тұрған  беті -  тілдің  арқашығы  деп  аталады.

 Тілдің  қызметтері:

1.Сөйлеу  қызметі

2.Тамақты  механикалық  өңдеу және  тамақ  түйірінің  түзілуіне  қатысады

3.Дәм  сезу  қызметі -  бұл  бүртіктерге  байланысты:  

-саңырауқұлақтәрізді  -  papillae  fungiformes,  бұл  тіл  ұшында  және  жиегінде  орналасқан,қызметі  дәм  сезу.

-науатәрізді  бүртіктер-   papillae  vallatae  Ү -  рим  саны  түрінде  болады. Оның  саны  7  ден  12-ге  дейін.  Дәм  сезу  қызметін  атқарады.