Бир клеткалуу жаныбарлар (Protozoa)

И. Арабаев атындагы Кыргыз Мамлекеттик Педагогикалык университети

Медицина зкана биология сабактар кафедрасы

Табият таануу сабагы

Тема: Бир клеткалуу жаныбарлар (Protozoa).

( лекция кундузгу окуган педагогикалык белумдун 1 курстары учун 2 саатка пландаштырылган)

Кафедранын доценти, б.и.к. Калтаев Т.К.

Бишкек - 2005

Лекциянын мазмуну.

Тема: Бир клеткалуу жаныбарлар (Protozoa) (Одноклеточные животные).

Максаты: Бир клеткалуу жаныбарларга мунездеме берип, алардын систематикасын, сырткы жана ички тузулушу менен тааныштыруу. Бул жаныбарлардын экологиялык чейресун, практикалык маанисин, филогениясын жана башка маанисине токтолуу.

Милдети: Башталгыч класстагы мектепте Мекен таануу сабагын окутуу учун жогорку квалификациялуу мугалимдерди даярдоо, илимий жацылыктар менен тааныштыруу, экологиялык, жаратылышты коргоо проблемаларын тушундуруу, жалпы жаныбарлар дуйнесун жана Кыргыз Республикасындагы жаныбарлар дуйнесунун проблемалары менен тааныштыруу.

Предмет     аралык     байланыш:     Эсумдуктер     дуйнесу,     экология, жаратылышты    коргоо,    химия,    азыркы    мезгилдин    концепциясы, биогеография, фамакология, экономика ж.б. Квргезме куралдар:

1. Бир клеткалуу жаныбарлардын сырткы жана ички тузулушунун таблицасы.
2. Илимий китептер ж.б. информациялар.
3. Техникалык куралдар: кинопроектер, диопроектер ж.б. Мумкунчулук   болсо,   5-10   минуталык   убакыт   бвлунуп,   бир

клеткалуу жаныбарлар жвнунде слайда керсвтулвт.

План:

1. Бир клеткалуу жаныбарларга жалпы мунездеме.
2. Бир клеткалуу жаныбарлардын систематикасы.
3. Бир клеткалуу жаныбарлардын сырткы тузулушу.
4. Бир клеткалуу жаныбарлардын ички тузулушу.
5. Бир клеткалуу жаныбарлардын практикалык мааниси.
6. Бир клеткалуу жаныбарлардын филогениясы.

Негизги пайдалануучу адабияттар:

1. Догель В.А. Зоология беспозвоночных. М. Высшая школа. 1981.
2. Натали В.Ф. Зоология беспозвоночных. М. Проев. 1975.
3. Касиев С.К. и др. Омурткасыз жаныбарлардын зоологиясы. Бишкек. 2004.
4. Зеликман А.Л. Малый практикум по зоологии беспозвоночных. М. 1965.

5.        Фролова Е.Н. и др. Практикум по зоологии беспозвоночных. М.
Проев. 1985.

Кошумча пайдалануучу адабияттар:

1.Блинников В.И. Зоология с основами экологии. М. Проев. 1990.

1. Рыков Н.А. Зоология с основами экологии животных. М. Проев. 1981.
2. Степанян Е.Н., Душенков В.М. и др. Лабораторные занятия по зоологии ^основами экологии животных. М. Проев. 1986.
3. Алдашев А.А. Биологиялык терминдердин орусча - кыргызча сездугу- Фрунзе «Илим» 1987.
4. Беспозвоночные животные. Пособия для учителей. М. 1955.
5. Жизнь животных. Т. Проев. 1987.

Бир клеткалуу жаныбарларга жалпы мунездеме.

Бир клеткалуу жаныбарлар бир кл'еткадан турат, бирок ез алдынча жашай ала турган бир бутун организм. Копчу лук тур лору от© майда келишип, микроскоптун жардамы аркасында гана корууг© болот. Дуйне боюнча бул жандыктын 30000 ге жакын тур лору кездешет.Бир клеткалуу жаныбарлар ар турдуу чойрого жашоого ьщгайланышкан (топуракта, сууларда, жаныбарларда , адамдарда, ©сумдукторде ж.б.). Зоология грек тилинен алынган (Zoon -жаныбар, logos - окуусу). Бир клеткалуу жаныбарлардын копчу лук турлвру мителик жол менен жашоого ьщгайланышкан. Негизинен, жаныбарлар эки типке болунет (прокариоттук, эукариоттук). Бир клеткалуу жаныбарлар экинчи топко кирет. Бул жаныбарлар жер кыртышын тузууд© эн негизги ролду ойнойт. Булардын копчулугунун чондугу 2-4 мкмден 50-150 мкм жетет. Ал эми кээ бирлери (инфузория тобунан) 1,5 ммден 1 сантиметрге жетет. Кээ бир ©луп жок болуп кеткен топторунун чондугу 5-6 сантиметрге жеткен. Зоология илими биздин кылымга чейин (IV кылымда) изилденгени белгилуу, грек окумуштуусу Аристотели тарабынан. Бирок XVII кылымдын аягына чейин бир клеткалуу жаныбарлардын бар экендигин билген эмес. Ушул айтылган кылымдын аягында голландиялык окумуштуу Антони Ван Левенчук (1675г) микроскоп ойлоп таап, ошол кундон баштап бир клеткалуу жаныбарларды изилдей баштаган.