Проблема профессионализма в казахстанском музыкознании

 Марина Пак

Магистрант КНК им. Курмангазы,

Научный руководитель Валерия Ефимовна Недлина

ПРОБЛЕМА ПРОФЕССИОНАЛИЗМА В КАЗАХСТАНСКОМ

МУЗЫКОЗНАНИИ

Аннотация

Отандық музыкатанудың, ең алдымен этномузыкатанудың іргелі мәселелерінің бірі – ауызша дәстүрдің кәсібилігі. Өткен кезеңнің үздік ғалымдары жүгінген бұл мәселе – қызметі дәстүрлі музыканы зерттеумен тығыз байланысты, қазіргі XXI ғасыр қазақстандық зерттеушілері үшін де өзекті. Кәсібилік мәселесінің түрлі аспектілеріне қатысты шетелдік және қазақстандық музыкатанушылардың мәтіндеріне мазмұнды-талдау жұмыстары жүргізілді. А. Затаевичтің, А. Жұбановтың, Б. Ерзаковичтің еңбектерінде кәсіби ауызша дәстүрді зерттеудің алғышарттары байқалады. Дәстүрлі қазақ музыкасын дербес проблематика ретінде қарастырып, кәсіби мәртебеде зерттелуіне көбіне А. Даниелудің Азия елдерінің халықаралық трибунасындағы баяндамасы түрткі болды. В. Беляев пен Н. Шахназарованың еңбектері әдістемелік негізге айналды. С. Елеманова ауызша дәстүрдің кәсібилігін зерттеу мәселелерін қазақтардың ән мәдениетінен қарастырады. Зерттеуші кәсіби өнердің әлеуметтік мәнін және оның нақты тарихи формаларын зерттеу, мәдениеттің морфологиясын талдауға мүмкіндік береді деп жазады. Д. Амирова қазақтардың халықтық-кәсіби дәстүрдегі ән мелосының аспаптық алғышарттары және Арқа дәстүрінің ауызша-кәсіби ән жанрының табиғаты сияқты проблемаларға назар аударады. А. Мұхамбетова кәсібилік мәселесіне тарихи-типологиялық тұрғыдан қарайды. Нәтижесінде, қазақ музыка тарихындағы кәсібилік мәселесін зерттеу, отандық музыкатанудың дамуындағы маңызды кезең болды деген қорытындыға келеміз. Оның нәтижесі музыкалық мәдениеттің құрылымын неғұрлым толық түсіну, ауызша дәстүрді таратушылардың мәртебесін және олардың кәсібилігін мойындау болды. Осылайша, ауызша дәстүрдің кәсібилік мәселесі қазақстандық музыкатану ғылымының іргелі мәселелерінің бірі болып қала береді.

Тірек сөздер:

Кәсіби музыка, қазақстандық музыкатану, кәсібилік типтері, ауызша-кәсіби шығармашылық, дәстүрлі музыка.

Аннотация

Одна из фундаментальных проблем отечественного музыкознания и, прежде всего, этномузыковедения – профессионализм устной традиции. Вопрос о профессионализме, к которому так или иначе обращались практически все ученые прошлых лет, актуален и для казахстанских исследователей XXI века, деятельность которых тесно связана с изучением традиционной музыки. Нами проведён контент-анализ текстов зарубежных и казахстанских музыковедов, касающихся различных аспектов проблемы профессионализма. Предпосылки к изучению профессионализма устных традиций наблюдаются в трудах Затаевича, Жубанова, Ерзаковича. Толчком к изучению казахских музыкальных традиций в статусе профессиональных и к выделению его в самостоятельную проблематику во многом послужил доклад А. Даниелу на Международной трибуне стран Азии. Методологической основой послужили труды В. Беляева и Н. Шахназаровой. С. Елеманова рассматривает вопросы изучения профессионализма устной традиции в песенной культуре казахов. Исследователь пишет, о социальной сущности профессионального искусства и, что изучение с этой точки зрения дает возможность анализировать морфологию культуры. Д. Амирова уделяет внимание таким аспектам проблемы, как инструментальные предпосылки песенного мелоса в народно-профессиональной традиции казахов и жанровая природа устно-профессиональной песни аркинской традиции. А. Мухамбетова подходит к проблеме профессионализма как к историко-типологической. В результате приходим к выводу, что обращение к проблеме профессионализма в истории казахской музыки стало важной вехой в развитии отечественного музыкознания. Его результатом стало более полное понимание структуры музыкальной культуры, признание статуса носителей культуры и их профессионализма. На данный момент проблема профессионализма остается одной из фундаментальных проблем казахстанской музыкальной науки.