Қазіргі мәдениеттегі ақпараттың рөлі

Кеңесалы Аружан

Әлеуметтік психология

Қазіргі мәдениеттегі ақпараттың рөлі

Ақпарат әрқашан адам өмірінде өте маңызды рөл атқарды. Ежелгі заманнан бері қоршаған әлем туралы ақпарат жинау және жүйелеу адамға қиын жағдайда өмір сүруге көмектесті – аң аулау мен еңбек құралдарын жасау, киім мен дәрі-дәрмек жасау тәжірибесі мен дағдылары ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келеді. Ақпарат үнемі жаңартылып, толықтырылды-зерттелген әрбір құбылыс жаңа, күрделі нәрсеге көшуге мүмкіндік берді. Уақыт өте келе, әлем туралы мәліметтердің үлкен көлемі ғылыми-техникалық прогрестің дамуына ықпал етті, нәтижесінде бүкіл қоғам – адам зат пен энергияның әртүрлі түрлерін басқаруды үйренді.Уақыттың сын-қатері жаһандық ақпараттық өрістің қалыптасуы болды.

Қазіргі  уақытта барлығы Н. Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар- Рухани жаңғыру» бағдарламасы бойынша жүріп келеді. Қоғам өміріндегі ақпараттың рөлі өзгерді, білім маңызды аспектке ие болды, басқарушылық, экономикалық және басқа да көптеген қызмет салаларында ақпараттың қанықтылығы шексіз өсті, ал ақпарат пен білімсіз әлеуметтік-экономикалық даму мүмкін емес. Ақпараттық индустрия әлемдік экономикада көшбасшылықты қамтамасыз ететін өндірістің серпінді, беделді және пайдалы саласына айналды. Ақпарат пен қызметтерді тұтынуда дамыған нарықтық инфрақұрылым пайда болды, бұл адамның кәсіби қызметіне ғана емес, сонымен қатар күнделікті өмірге де әсер етті. Әлеуметтік ұйым мен ынтымақтастық үлкен өзгерістерге ұшырады, орталықтандырылған иерархиялық құрылымдар инновациялық дамуға тез бейімделетін икемді желілік ұйымдармен алмастырылды.

 Адамзат қоғамының дамуы үшін материалдық, аспаптық, энергетикалық және басқа ресурстар, соның ішінде ақпараттық ресурстар қажет. Қазіргі уақытта ақпараттық ағындар  бұрын-соңды болмаған өсуімен сипатталады. Бұл адам қызметінің кез-келген саласына қатысты. Ақпарат көлемінің ең көп өсуі өнеркәсіпте, саудада, қаржы-банк және білім беру салаларында байқалады. Мысалы, өнеркәсіпте ақпарат көлемінің өсуі өндіріс көлемінің ұлғаюына, өнімнің, пайдаланылатын материалдардың, технологиялық жабдықтардың күрделенуіне, өндірістің шоғырлануы мен мамандануы нәтижесінде экономикалық объектілердің сыртқы және ішкі байланыстарының кеңеюіне байланысты.

Ақпарат технология мен ресурстардың дамуын анықтайтын негізгі, шешуші факторлардың бірі болып табылады. Осыған байланысты, ақпараттық индустрияны дамыту, компьютерлендіру, ақпараттық технологиялар мен ақпараттандыру процесінің өзара байланысын түсіну ғана емес, сонымен бірге ақпараттандыру процесінің басқару саласына және адамның зияткерлік қызметіне әсер ету деңгейі мен дәрежесін анықтау өте маңызды.

.      Жалпы ақпарат проблемаларына және ақпараттық процесс ретінде басқаруға келесі объективті процестерге байланысты өте көп көңіл бөлінеді: Адамзат ақпараттық жарылысты бастан кешуде. Қоғамда айналымдағы және сақталатын ақпараттың өсуі адамның оны игерудегі жеке мүмкіндіктеріне қайшы келді; Бұқаралық-коммуникациялық процестерді дамыту; Ақпараттың жалпы теориясын жасау қажеттілігі; Кибернетиканы басқару ғылымы ретінде дамыту; Әлеуметтік өмір саласына ақпараттық технологиялардың енуі; Жаратылыстану ғылымдары саласындағы зерттеулер тірі және жансыз табиғаттың өзін-өзі ұйымдастыру процестеріндегі ақпараттың рөлін растайды; Тұрақты даму проблемасын өзектендіру, ақпараттық экономиканың қалыптасуы, оның басты қозғаушы күші ақпараттық әлеует, ақпараттық ресурстар болып табылады; Адамзаттың тұтастық ретіндегі даму перспективасының проблемасы қазіргі жағдайдағы прогресс критерийлері туралы мәселені шешуді қажет етеді.

Қазіргі ғылыми - техникалық прогрестегі ақпараттың ерекше рөлі ақпаратты энергия, шикізат, қаржы және басқа ресурстар сияқты қажетті және маңызды ресурс ретінде түсінуге әкелгенін атап өткен жөн. Ақпарат сатып алу - сату нысанына айналды, яғни қоғамдық игілікті құрайтын ақпаратпен қатар қоғамның ақпараттық ресурсын құрайтын ақпараттық өнім. Тауар ретінде ақпарат материалдық өнім сияқты иеліктен шығарылмайды. Оны сатып алу-сату шартты мәнге ие. Сатып алушыға ауыса отырып, ол сатушыда қалады. Ол тұтыну процесінде жоғалмайды.