Режими сиёси

Режими сиёси

Мукаддима

Мафхуми «Режими сиёси» дар хаёти чамъияти васеъ истифода шуда, хамчун мафхуми асосии илми сиёси ба шумор меравад. Донистани ин асосхо махсусан, дар чомеае, ки дар давраи гузариш ё ин ки дар давраи азнавсозии режими сиёси карор дорад, хеле мухим аст.
Зарурати истифодаи мафхуми «Режими сиёси» дар он зохир мегардад, ки шакли идоракуни аксар вакт гуё мавзую масъалахои режими сиёсиро фаро мегирад, дар хеч сурат наметавонад, ки мохиятва хусусиятхои давлатро ба пурраги инъикос намояд. Гарчанде шакли идоракуни хамчун ташкили хокимияти давлати мухим аст, шаклхо ва навъхои мушахаси давлатро ба пурраги тачассум карда наметавонад. Аз ин хотир, «Режими сиёси» истифода мешавад, ки максад аз он ифодаи хамачонибаи хокимияти давлати ва хаёти сиёсии чомеа мебошад.

Мохият ва хусусиятхои режими сиёси

Мураккабии мафхуми «Режимисиёси» дар гуногунии хаёти сиёси мебошад. Мафхуми «Режим» аз забони франсузи (regime) ва лотини (regimen) гирифта шуда, маънои идоракуниро дорад. Мафхуми «Режими сиёси» доираи васеи ходисахоро фаро мегирад. «Режими сиёси»-ро мухаккикон ба тарзхои гуногун маънидод менамоянд. Аксари энсиклопедияхо ва лугатхо «Режими сиёси»-ро хамчун мачмуи воситахо ва медотхое мехисобанд, ки ба воситаи онхо гурухе ё ин кисинфи хукмрон хукмронии сиёси ва иктисодиро амали менамоянд. Режими сиёси хамчун тарзи амалишавии хокимияти сиёси маънидод карда мешавад.
Баъзе мухаккикон режими сиёсиро ба хосиятхои амалию фаъолиятии мавчудият ва зохиршавии системаи сиёси мансуб медонанд. Дар хакикат системаи сиёси доираи муайян ва то андозае васеи муносибатхои сиёсии чомеа: давлат-унсури асосии системаи сиёси, фаъолияти хизбхо вакуввахои сиёси, ташкилотхо ва харакатхои ичтимоию сиёси, маданияти сиёсии инсонхо…дар бар мегирад.
Режими сиёси бояд тамоми масъалахои муносибатхои сиёси, ташкилоти сиёси, шуури сиёси, умуман, мухит ва шароити хаёти сиёсии инсонхоро дар бар гирад. Дарки мафхуми «Режими сиёси» имконият медихад, ки дар бораи сохти ичтимоию сиёси ва фархангии мамлакати муайян тассавурот пайдо гардад, асосхо ва таркибихокимияти давлати, хосиятхои асосии он мавриди омузиш карор гиранд. Дар таркиби режими сиёси накши мухимро муносибатхои байнихамдигарии макомоти конунгузор, хокимияти ичроия ва суди, макомоти маркази ва махаллии сохтори давлати, муассисахои намояндаги ва унсурони онхо ташкил медихад. Дар замони муосир шаклхои режими сиёси хелегуногунанд. Вобаста ба хусусиятхои мамлакатхои алохида режими сиёси гуногун зохир мешавад. Мазмуни асосии режими сиёсии муосирро муборизаи демократия ва зиддидемократия ташкил медихад. Дар хакикат дар асри ХХ режими демократи инкишоф ёфта, ба мархилаи камолот расидааст, аммо режимхои зиддидемократи низ ташаккул ёфтаанд. Режими сиёсии муосир ба 2 навъи асоси чудомешавад:
1 Режими сиёсии демократи.
2 Режими сиёсии гайридемократи. 

Режими сиёсии демократии

Демократия калимаи юнони (demos-халк, cratos-хокимият) режими сиёсиест, ки ба эътирофи халк хамчун манбаи хокимият, хукуки он барои иштирок кардан дар халли корхои давлати дар хамбастаги бо доираи васеи хукуку озодихо, амалишавии назорати чомеа бар хокимият бунёд ёфтааст.
Хусусиятхои асосиирежими сиёсии демократи:
- принсипхои давлати ичтимои, хукукбунёд ва дуняви;
- накши волои конститутсияи бо рохи демократи кабулшуда хамчун асоси хукукии тартиботи мавчуда;
- идоракунии давлат дар асоси ба рукнхо тачзияи хокимият (конунгузор, ичроия, суди);
- озодии фаъолияти хизбхои сиёси ва...