Лекции по "Политологии"

[pic 1][pic 2]

КУРСИ ЛЕКСИЯҲО

АЗ ФАННИ

СИЁСАТШИНОСӢ

[pic 3][pic 4]

МАВЗЎИ 1.  ПРИДМЕТ, МАRСАДИ ИЛМИ СИЁСАТШИНОСЇ 

1. Мафњуми сиёсат
2. Гуногун фањми сиёсат аз тарафи мутафакирон
3. Таркиб фанни сиёсатшиносї
4. Объект ва субъекти сиёсат

1. Мафњуми сиёсат

     Дар њамаи давру замони таърихї ва дар давраи мо њам сиёсат ба зиндагии шахсb ва тамоми њаёти xомеа таъсири   калон мерасонад. Сиёсат зуњуроти мураккаби љомеа мебошад. Сиёсат аз давраи поягузории тамаддуни инсони вуљуд дошт ва сахт бо он алоrаманд аст. Њанўз дар асри V п. аз. м. файласуфи юнонї Арасту навиштааст, ки сиёсат реша дар табиати инсон дарад. Инсон табиатан мављудоти сиёсии мебошад.  

Мафњуми сиёсат тавассути асари файласуфи юнонї Арасту (384-322п. аз м.) тобиши илмї пайдо намудааст. Сиёсат аз калимаи юнонї полис грифта шуда дар маънои шањр-давлат омадааст. Юнонињо rадим  дар зери ин мафњум маънии санъати идораи давлат медонистанд. Маънии этимологї ва муосири он ба он мувофиr нестанд. Дар замони муосир барои муайян намудани мафњуми сиёсат аrидањои гуногун мављуд њастанд.    

1. Гуногун фањми сиёсат аз тарафи мутафакирон

Дар забон ва фарњанги муосир истилоњи сиёсат иrтибоси забони rадимаи юнон боrи мондааст. Манои этимологии  калимаи сиёсат (polis) ин он чизе, ки  ба полис, давлат, љомеа  таълуr дорад мебошад. Яъне фаъолияти колективии  одамон, ки берун аз њудуди оила ва коњои шахси сурат гирифтанд мебошад. Мафњуми сиёсат дар Аврупои асримиёнагї дар соли 1256 баъди он, ки Вилгилм Мирбекск асари Арасту «Политика»-ро ба забони лотинї тарљума кард пањн гардид. Аз њамин давра мафњуми сиёсат дар Аврупо ва тамоми олам пањн гардид. Бо инкишофи низоми давлатдори ва маrоматњои он дар љомеа мафњуми сиёсати њамчун воситаи идоракунии љомеа бештар истифода мешуд. Минбаъд сиёсат њамчун востаи идоракуни дар томоми љойњо, ки низоми идоракуни дорад истифода мешуд. Файласуфи юнонї Афлотун сиёсатро санъати идоракунии шоњон номидааст ва сиёстмадор бояд барои идора кардан  бо мањорат бошад.

Дар таърихи афкори сиёсї се марњила мављуд њастанд, ки њар яки марњила сиёсатро аз дидгоњи худ, яъне вобаста ба даврон худ  шарњ доданд.

• Динї-асотирї
• Фалсафї-ахлоrї (этики)
• Илмї-ратсионалї

• Динї-асотирї

Сиёсат кори давлатдори мебошад. Аз нигоњи динї-асотирї давлат њамчун мањсули офариниши худо ва сарвари давлат бошад намояндаи худо дар идоракуни давлат ба њисоб меравад. Чунин нуrтаи назар аз даврањои rадим то асрињои миёна инкишоф меёфт. Rариб дар тамоми асарњои мутафакирон, ки дар ин давра зиндагї мекарданд сарчашмаи давлат ва сарвари онро аз илоњї вобаст мекарданд. Мисол, дар асарњои Гомер «Илиада» ва  «Одисея» сарчашмаи тамоми корњо давлат ва давлатдорї аз худои олимпї вобаста мебуд.  

• Фалсафї-ахлоrї (этики)

Дар асоси фалсафї-ахлоrї, сиёсат  фаъолияти амалишавии uояи хайриятї умумї ва давлати идеалї шар{ дода мешуд. Фаъолияти rонунбарорї мувофиrи конститутсия дар њокимияти иљроия амалї карда шаванд. Яъне корњои идории давлат дар асоси rонун, ки ба хайрияи умумї асос ёфтааст, сурат гиранд. Мисол, Афлотун навиштааст «правит законы, а не люди»  

• Илмї-ратсионалї

Ваrте, ки сиёсатшиносї ба сифати илми мустаrил  људо мешуд, раванду њосисањо тавассути методњои илмї-ратсионалї омухта мешуданд. Аксарияти олимони муосири илми сиёсї саршавии ин давраро аз фаъолияти яке аз нахустин асосгузорони илми сиёсї, мутафаккири италиявї Н. Макиавелли мењисобанд.

1. Таркиб фанни сиёсатшиносї

       Сиёсат дар шаклњои мухталиф ба амал меояд. Вай таркиби мураккаб ва пурихтилоф дорад. Одамон, ки офаридгори сиёсатанд тавассути рафтор, тафаккур, нутr, ва uайрањо шаклњои гуногуни сиёсатро воrеї мегардонанд. Дар адабиёти илмию таълимї rисмњои таркибии гуногуни сиёсат ёдрас мегардад. Махсусан, таснифоти таркибии сиёсат ба шакл, мазмун ва раваидњо диrrатљалбкунанда аст.

Шакли сиёсат таркиботи ташкилї, низоми сиёсию хукукї, меъёрию rоидањои ташкилї ва умуман, институтњоеро дарбар мегирад, ки боиси мўътадилї, тањким ва танзими рафтору фаъолияти сиёсии одамон мегарданд.