Смаргонскі пламбір і ўбачыць партрэт Някляева ў музеі

  Прычына першая. Паспрабаваць Смаргонскі пламбір і ўбачыць партрэт Някляева ў музеі

Смаргонь-горад кантрастаў, дзе, здаецца, савецкае мінулае пакінула столькі ж слядоў, колькі Польскае і літвінскае. Хоць савецкія гады, калі смаргонцы ездзілі ў Вільню проста выпіць кавы ці купіць каўбасы, тут успамінаюць часта. Са з'яўленнем візавага рэжыму такую радасць для душы і цела сабе можа дазволіць не кожны.

Смаргонь-невялікі горад на захадзе Беларусі з насельніцтвам больш за 37 тысяч чалавек. Праз яго праходзяць жалезная і аўтамабільная дарогі ў кірунку Вільні. Максімум дзве гадзіны на машыне З Мінска-і вы на месцы.

З прадпрыемстваў тут у тым ліку працуюць гіганты: філіял МТЗ, завод аптычнага станкабудавання, камбікормавы і сілікатабетонны заводы. Не ўсе яны перажываюць самыя перспектыўныя часы, таму некаторыя смаргонцы шукаюць лепшай долі на будоўлях у Падмаскоўі і на прадпрыемствах Мінска.

Месца, куды па мясцовых мерках лічыцца прэстыжна ўладкавацца на працу, - Аўстрыйская Кампанія Kronospan — якая ў Смаргоні выпускае драўняна-стружкавыя пліты і ў тым ліку пастаўляе іх у Расію.

Сення ў цэнтры горада звыклы для правінцыі набор: райвыканкам (які некаторыя называюць "белым домам"), Дошка гонару, Ленін, касцёл, царква, свае ГУМ і ЦУМ.

Падчас Айчыннай вайны 1812 года ў Смаргоні зрабіў апошні прыпынак перад адступленнем Напалеон. У гады Першай сусветнай вайны горад практычна цалкам разбурылі. Паводле перапісу 1921 года, тут жыло 154 чалавекі.

Па Рыжскім свеце 1921 года Смаргонь адышла Польшчы і знаходзілася ў яе складзе да 1939 года.

На гербе горада намаляваны Буры касалапы мядзведзь. Ён жа ёсць і на ўпакоўках тавараў мясцовага прадпрыемства малочных прадуктаў. Таму практычна ў кожным прадуктовым магазіне раёна вы ўбачыце мішку — сімвал былой славы Смаргоні. Але калі здаецца, што на гэтым касалапыя престанут вас пераследваць, памыляецеся. У гэтым горадзе яны практычна на кожным кроку, і гэта не дэжавю: драўляныя, медныя, яны стаяць у дварах, парках і раённым музеі.

Горад вядомы з 1503 года як валоданне Зяновічаў, Радзівілаў і Пшаздзецкіх. У часы Радзівілаў тут была мядзведжая акадэмія, дзе жывёл вучылі танцаваць. Для дрэсіроўкі мядзведзяў прывозілі з мясцовых лясоў.

Акадэмія знаходзілася на месцы раённай бальніцы. Там былі глыбокія ямы з галлём, на якіх стаялі клеткі з медным дном. Калі галлё падпальвалі, дно награвалася, і мядзведзі ад спякота, які біў у лапы, пачыналі танцаваць. У гэты час дрэсіроўшчыкі грукалі ў бубен. Праз некалькі месяцаў мядзведзяў выводзілі з клетак, і ім ужо досыць было пачуць гукі бубна, каб пачаць пераступаць з лапы на лапу.

З вясны па пачатак лістапада мядзведзяў вазілі па кірмашах Заходняй Еўропы і зараблялі грошы, затым вярталіся з імі ў Смаргонь.

Яшчэ адзін займальны факт з гісторыі горада-мясцовыя абаранкі, якія калісьці пакарылі душу не аднаго турыста. Цікава, але менавіта Смаргонь лічыцца іх радзімай. Ёсць версія, што першапачаткова абаранкі выкарыстоўвалі ў якасці прысмакі для мядзведзяў з Акадэміі. У газеце "Культура" баранкам са Смаргоні прысвечаны артыкул. У ёй прыводзіцца цытата з твора гісторыка і этнографа Адама Кіркора:

— У Смаргонях, Ашмянскага павету, Віленскай губерні, ледзь не ўсё мяшчанскае партызанаў занятая выпечкай маленькіх бублікаў, або крэндзялькоў, якія карыстаюцца вялікай вядомасцю пад назвай смаргонскіх абваранкаў. Кожны праязны абавязкова купіць некаторыя звязкі гэтых абаранкаў; акрамя таго, іх развозяць у Вільні і іншыя гарады.

Нягледзячы на тое, што ў 30-х гадах XX стагоддзя ў Смаргоні было каля 60 пекараў баранок, сёння ў горадзе засталася дзірка ад бублікавага іміджу. Таму што калі б не Вікіпедыя або апавяданні гісторыкаў, краязнаўцаў, экскурсаводаў і проста неабыякавых гараджан, хто б ведаў пра гэтыя абаранкі?