Дyниенiн антропонимдiк суретiн зерттеудiн теориялык негiздерi

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТАРАЗ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ИНСТИТУТЫ

ӘОЖ 370.356                                           Қолжазба құқығында

Қорғауға жіберілді.

Кафедра меңгерушісі__________

_____________________________

«___»______________2022ж.

КАЗБЕК АЛМАС

ДҮНИЕНІҢ АНТРОПОНИМДІК СУРЕТІН

ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

«Шет тілі: екі шетел тілі» білім беру бағдарламасы бойынша

Ғылыми жетекші                               ______________          

Орындаған                   ______________ Казбек А.        

Тараз, 2022

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ...........................................................................................................3

1. ҚАЗІРГІ АҒЫЛШЫН ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ТІЛДЕРІ ӘЛЕМІНІҢ АНТРОПОНИМИКАЛЫҚ СУРЕТТЕРІН ЗЕРТТЕУ...........................................7

2. ҚАЗІРГІ АҒЫЛШЫН ТІЛІ ӘЛЕМІНІҢ АНТРОПОНИМИКАЛЫҚ БЕЙНЕСІНІҢ ТҰЖЫРЫМДАМАЛАРЫН ЗЕРТТЕУ......................................23  

3. ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚ ТІЛІ ӘЛЕМІНІҢ АНТРОПОНИМИКАЛЫҚ КӨРІНІСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУ ТЕНДЕНЦИЯСЫ...............................................30

4. ҚАЗІРГІ АҒЫЛШЫН ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ТІЛІ ӘЛЕМІНІҢ АНТРОПОНИМИКАЛЫҚ СУРЕТТЕРІН САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ.....47

ҚОРЫТЫНДЫ...............................................................................................62

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.............................................66

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі.  Қайсыбір тілде болмасын онимдердің мәдени және тарихи құндылығы туралы мәселе дәлелдеуді қажет етпейді және ономастикамен айналысатын көптеген зерттеушілер үшін аксиоматикалық болып көрінеді, өйткені, «Әлемнің ономастикалық бейнесі әр этностың және әр адамның мәдениетінің сипатын бейнелейді» [1,3б.]. Ономастика проблемалары бойынша соңғы жылдардағы зерттеулердің ғылыми қарқындылығы көбінесе онимдерді зерттеудің үлкен қызығушылық тудыратындығымен түсіндіріледі, өйткені бірнеше ғылымдардың (лингвистика, тарих, этнография, география және т.б.) тоғысында қалыптасып, осы ғылымдардың әрқайсысының кешенді әдістерін қолдана отырып, ономастика лингвистиканың, тарихтың, этнографияның, археологияның және басқа ғылымдардың көптеген мәселелерін шешуге ықпал етеді.

Ономастиканың бұл ерекшелігі екі фактордың тығыз өзара әрекеттесуінен туындайды: лингвистикалық және экстралингвистикалық. Әрбір оним - бұл ең алдымен өз тілінің заңдарына бағынатын сөз, ал әрбір онимнің ақпараты лингвистикалық құралдардың көмегімен алынады. Бұған мысал ретінде жеке ономастиканы, мысалы, роман, неміс, иран, түркі, славян және т.б. бөліп көрсетуге болады, олардың әрқайсысы жалпы ономастика әдістерін қолданады, бірақ нақты материалмен ерекшеленеді.

Онимия әртүрлі типтегі онимдердің жиынтығы ретінде адам өмірінің барлық салаларымен байланысты. Сәйкестендіру немесе даралау қажет болған жерде адам оны объектіні бөлудің ең ыңғайлы әдісі ретінде қолданады. Кез келген халықтың онимиясы тарихи, ұлттық-мәдени ақпараттың орасан зор көлемін қамтиды. Онда тарих, өмір, дүниетаным, психология, сенім, қиял, халықтардың көркем шығармашылығы, олардың тарихи байланыстары көрсетілген.

Онимия, кез-келген лексика сияқты, адамның қоршаған ортасында болып жатқан барлық құбылыстарға қатты әсер етеді, нәтижесінде олар қоғамдық өмірде орын алған құбылыстар мен оқиғаларды ерікті тіркеушілер болып шығады. Мұның бәрі ономастикалық негіздерде жазылған, ал үлкен ономастика теоретигі А.В. Суперанская атап өткендей, «белгілі бір дәуірге тән құбылыстарға байланысты белгілі бір уақытқа тән онимикалық негіздерді де бөліп көрсетуге болады, өйткені өзекті құбылыстарды білдіретін сөздер тиісті есімдердің негіздерімен оңай жасалады» [2,36б.].