Қақпа сыртындағы шаруашылық

3-тарау.

 "Қақпа сыртындағы шаруашылық ", ауыл шаруашылығында шектейтін кірістер факторлары: сүт және сиыр еті, бидай бойынша азық-түлік тізбегі мысалында 

Қазақстанда аграрлық сектор тиімділігі  өндіруші сыртындағы қолданыс факторларымен шектеледі.  Осы тарауда Қазақстандағы азық-түлік тізбегінің қалыптасуы қарастырылады және олар ауыл шаруашылық өндірушілер мен қатысушылар тізбегіне жауап береді, транзакциялық шығындар талданады. Зерттеу  үш ірі секторларында шоғырланады: астық, сүт және ет.  Нақты жағдайлар мысалында осы үш секторларында, осы шолу үшін зерттелген маңыздылығын  транзакциялық шығындардың ішінде не бар азық-түлік тізбегін қысқарту (болған жағдайда бидай), не бар тізбектерді (жағдай сүт және сиыр еті) өндірушілер үшін ұзарту арқылы жасалады. Қазіргі уақытта ауыл шаруашылығы саласын ғылыми түрде әлемдік Инновациялық жетістіктерді қолдану арқылы жетілдіру уақыт талабы және оның маңыздылығы арта береді. Ауыл шаруашылық дақылдарын терең өңдеу арқылы сапалы азық-түлік тағамдарын даярлауға қол жеткіземіз және олардың бәсекеге қабілеттігін арттыра аламыз. Өзге де өндірушілер тізбегі, осымен ұтады, мысалы, азық-түлікті тұтынушылар  үшін неғұрлым бәсекеге қабілетті өнімнің сапасын арттыру білдіреді.

Кіріспе

Осы тарауда Қазақстандағы азық-түлік тізбегінің қалыптасуы қарастырылады және олар ауыл шаруашылық өндірушілер мен қатысушылар тізбегіне жауап береді, транзакциялық шығындар талданады. Жүргізілген зерттеу нәтижелері байқатқандай, елімізде агроөндіріс саласы жақсы дамыған және елімізді азық-түлік өнімдерімен қамтамасыз жасауда өзіндік орны бар және дамытудың маңызы зор. Себебі еліміздің ауыл шаруашылық зоналарында агроөндірісті дамытуға қажетті егістік жерлер және оған қажетті су ресурстарының көздері мен инновациялық технологияны енгізу мен инвестицияны тартуға зор мүмкіншіліктер ба ("Агроөнеркәсіптік кешенінде экономикалық саясат талдау орталығы " ШҚС, 2012). Қосымша ақпарат азық-түлік тізбегін және ауыл шаруашылығы ұйымымен  БҰҰ-ның соңғы зерттеулерімен алынған (FAO, 2010a және FAO, 2010b). Әрбір секторлардың сипаттамасы байқаулар және шаралар саясатын жалпы талдаумен аяқталады.

Осы тарау көрсеткендей, азық-түлік тізбегінің тиімсіз жұмыс істеуі ауыл шаруашылығын дамытуды айтарлықтай шектейді. Зерттеу барысы көрсеткендей, агроөндірістің дамуына айтарлықтай кері әсерін тигізіп отырған келесі факторларды анықтадық: ауыл шаруашылық саласында инновациялық технологияның аздығы; рыноктық инструменттердің баяу дамуы; рыноктың қызметінің кең түрде етек жаюындағы көптеген кедергілер; ауыл шаруашылық саласын мемлекеттік қолдаудың жанама және тікелей механизмдерінің жұмыс жасамауы; фермерлерге қажетті отандық техниканың шығарылмауы; фермерлердің білімін көтеру мен ақпараттармен қамтамасыз жасаудың өз деңгейінде болмауы. Жақсартуларды нарықтың "қатал" инфрақұрылымынан  (жолдар, элеваторлар мен порттар) басқа және "жұмсақ" инфрақұрылымда, нарықтық ақпаратты беру жүйесін, білім мен арнайы дайындық, келісім-шарттық қарым-қатынастар,  ұжымдық іс-қимыл және бәсекелестікте бюрократиялық процедуралар жүйесін реттеу саласында талап етеді. Агроөндірістің дамуы үшін әрқашан өсу және даму, үздік бизнес технологияларына талантты адамдардың тәжірибесін байланыстыра отырып, агроқұрылымдарда ең тиімді стратегиялық шешімдерді қабылдауға көмектесу және ойға алған жобалардың барлығын жүзеге асыру, маңызды міндет тапсырмаларын орындау керек

Қазақстан бойынша шаруашылықтан тыс шығындардың жүйелі талдауы  өнімді өткізу кезінде ішкі нарықта да, сыртқы нарықта емес, бар, алайда кеңінен таралған, олар, әдетте, жоғары. Бұл Орта Азия бойынша орталық тақырыптар есебі,  БҰҰ даму Бағдарламасы (2005 жыл) және Азия Даму Банкі (2006 жыл) ұсынылған шеңберінде болды. Грейф тең авторларымен бағаның тар белгілі өнім түрлеріне  негіздей келе нарықтық интеграция (2005 жыл) елдің ішінде ғана төмен деңгейде емес, сондай-ақ бүкіл орта азия аймағының деңгейі төмен деген тұжырымға келді. Кадо және авторлардың (2006 жыл) құрастырған  Екітомды Дүниежүзілік Банк баяндамасында Орта Азия инфрақұрылымы "қатаң" және "жұмсақ"деп атап өтті.