Киришуу

                    ПЛАН

   Киришуу

   Биоценоз

   Биогеоценоз

   Корутунду

   Адабияттар

                           Киришуу

       Жаратылыштагы жандуу организмдер белгилуу комплекстерди-жаратылыш коомдорду тузушот.  

       Мындай турлордун бир бири менен байланыштагы комплекстери, белгилуу бир аймакты ээлеп жашашат да биоценозду пайда кылышат.

БИОЦЕНОЗ – белгилуу бир географиялык мейкиндикте тарыхый эволюциялык жактан бири-бири менен тыгыз байланыштагы осумдук, жаныбар жана микроорганизмдердин популяцияларынын жыйындысы. Биоценоз терминин немец биологу К.Мебиус киргизген(1877). «Биоценоз» тируу организмдердин эволюциялык онугуусундогу табигый тандалуунун натыйжасы болуп эсептелет.

       Биогеоценоз – (био….., гео…. Жана гр. Koinos жалпы) зат алмашуусу жана энергиялары оз ара байланышкан, бири-бирине ынгайлуу шарт тузуучу жандуу организмдердмн (биоцекоз) жана жансыз компоненттер жыйындысы. Аларга автотрофтуу (фотосинтездоочу осумдуктор, хемосинтездоочу микроорганизмдер) жана гетеротрофтуу (жаныбарлар, козугарындар, бактериялар, вирустар) организмдер жана аларды рельеф, тоотектер, гидрологиялык шарттар, газ жана жылуулук ресурстары кирет. Биогеоценоз тушунугун орус окумуштуусу В.Н.Сукачаев киргизген (1940)

                                 БИОЦЕНОЗ

      Жер шаарындагы ар турдуу типтеги жашоо турак жайлары бар. Бул жайлар ачык_айкын чектер менен ажыратылып, корунущ жагынан ото элн бир жактуу. Анын илимдеги аталышы Б и о т о п. Бул жайлар аянты жагынан кенири жана чакан болушу ыктымал. Алар озунун физикалык жана химиялык касиеттери менен муноздолот. Биотоптун муноздуу жайлары: колдор, чолдор, карагайлуу жайлар, шалбаалар жана башкалар. Бул мисалга тартылган жайлар озунуздорго белгилуу корунушуунун бир жактуулугу менен айырмаланып туратб Биотоптун муноздук корунушу бир эле физикалык, химиялык айырмачылыгында эмес, ошондой эле чойродогу ар кандай турдогу осумдуктордун осушу менен мунуоздолот. Осумдуктор чойрого чон таасир берип турат. Осумдуктор жаныбарлардан алда канча басымдуу болгондуктан айлана-чойрого физикалык жана химиялык касиеттери менен таасир берип озгортуп турат. Биотоп органикалык эмес чойро болуп эсептелет. Ошол себептен чойролор кобундо турак кылган организмдердин таасиринде озгорулуп турат. Озгочо осумдуктордуйносу коп озгортушу мумкун. Биотоптогу жандуу организмдердин баардыгы чогулуп келип биоценозду пайда кылат. Турлор канчалык коп болсо ал популяция андан ары жайылы берет. Биоценоз бир нечелеген популяциялардын турлорунон куралат. Узакка сакталган биотоптордун шарапаты менен айлана-чойро да ошончолук жайлуу боло берет.

             «Биоценоз» термини 1877-жылы немец окумуштуусу Мебиус тарабынан сунушталган. Ал озунун ырастоолорун мындайча бекемдеген: «биоценоз№ - бул жандуу организмдердин оздорунун составына жараша. Турлор менен особдордун санына, кайсы бир орточо чойролору менен особдордун санына, кайсы бир орточо чойролору менен особдордун чойро шарттары менен организмдердин бири-бирине коз карандылыгы бар. Бизге белгилуу чойродо тукумдап жашагандыктан оздорунун популяцияларын бутун сактаган организмдердин биригиши. Эгерде эле бириккендердин ушул шарттарынын бири озгорулуп кетсе, анда бутундой бирикменин жашоосуна жана тузулушуно ше кетээри айкые. Биоценоз, ошондой эле особдордун саны адамдын кийлигишуусу менен азайып же кобойо турган болсо, анда биоценоздун озуно да шек кетээри талашсыз. Биоценоздун озгорушу мумкун. Коомдогу кайсы бир организм же кайсы бир тур толугу менен жоюлуп, болбосо кайсы бир жаны тур келип кошула турган болсо биоценоздун да толук озгорушу ыктымал.Сезондук биоценозго жаныбарлар менен осумдуктордун бутундой массасы жана башка организмдердин массасы кирет. Биоценозго кирген турлор бири-бирине кандайдыр бир коз карандылык менен байланышкан. Бул аталыштын озу чойронун экологиялык шартына коз каранды. Биоценоз туруктуу жана циклдуу болот. Туруктуу биоценоздор бир нече он жылдарга, андан узак жылдарга сакталышы мумкун. Циклдик биоценоз бат озгоруп кетет. Биоценоздун особдору жашаган жерлеринде, башкача айтканда, оз биоценоздорунда тукумдашат. Биоценоз биогеоценоздун оставына кирет. «Биогеоценоз» биоценозго караганда колому жагынан чондук кылат. Биогеоценоз колому жагынан биоценоздон алда канча кенири маанини камтып турат. Биоценозго таасир этуучу экологиялык фкторлор: космостук, атмосфералык, гидрологиялык, геоморфогендик, биогендик, антропогендик ж.б. факторлор болуп эсептелет. Буларга рельеф жана курчоолор да кошулуп кетет.