Батыс және Шығыс саяси мәдениеттерін салыстыру

БАЯНДАМА

Тақырыбы: Батыс және Шығыс саяси мәдениеттерін салыстыру

Астана, 2022 жыл

Қауымдастықтың немесе ұлттың мәдениеті қоршаған ортаға, олар тәрбиеленетін құндылықтар мен сенімдерге байланысты. Сондықтан әлемнің әр түрлі бөліктерінде әр түрлі мәдениеттер бар, олар бір -бірінен өте ерекшеленеді. Бүгінде әлем мәдениеттерін Шығыс және Батыс мәдениеті сияқты екі негізгі бөлікке бөлуге болады. Алайда, жылдар бойы бұл екеуі жаһанданудың әсерінен бір -біріне үнемі әсер етіп, процессте бір -бірін қалыптастырып, қалыптасты.

Шығыс мәдениеті - Қиыр Шығыстан, Батыс Азиядан, Орта Азиядан, Солтүстік Азиядан және Оңтүстік Азиядан құралған әлемнің шығыс бөлігіндегі халықтарды ерекшелейтін нанымдардың, әдет -ғұрыптар мен дәстүрлердің жиынтығы. Негізінен буддизмге , индуизмге , конфуцийлікке , исламға , даосизмге және дзенге негізделген шығыс мәдениеті адамның ішкі әлемін зерттейтін рухани аспектіні зерттейді, ол ғалам мен оның тіршілігі шексіз циклдік саяхат. Шығыс мәдениеті өз адамдарын медитация арқылы эмоциялары мен көңіл -күйлерін бақылауға алуға шақырады және өмірдің барлық салаларында ізгілік принципін қолданады. Бұл сонымен қатар қауымдастық пен ұжымшылдыққа негізделген мәдениет, өйткені Шығыс мәдениеті адам - ​​әлеуметтік жаратылыс және қоғамның ажырамас бөлігі деп санайды.

Батыс мәдениеті - бұл әлемнің батыс бөлігіндегі адамдардың өмір салты мен нанымдарын анықтайтын этикалық құндылықтар, дәстүрлер, әдет -ғұрыптар, сенім жүйелері, технологиялар мен артефактілер мұрасына қатысты термин. Батыс мәдениетінің тамыры Еуропадан бастау алады және герман, кельт, эллин, славян, еврей , латын және басқа этникалық және лингвистикалық топтардың мұрасын қамтиды. Негізінен христиандыққа негізделген адам өзін Құдайға қызмет ететін құдайлық пен өмірдің элементі ретінде қарастырады. Ежелгі Грекия мен Ежелгі Римдегі бастап, Батыс мәдениеті кезінде христиан бар ағарту нәтижесінде дамыту жалғастырды орта жастағы эксперимент арқылы нәрленген,  және 16-ші және 20-шы ғасырлар арасындағы бүкіл әлем бойынша ғылым мен таралуының өзі жаңалықтар жаһандану және адамның қоныс аударуы.

Батыс мәдениеті мен Шығыс мәдениетінің айырмашылығы неде?

• Шығыс мәдениеті буддизм, индуизм, конфуцийшілдік, ислам, даосизм және дзеннің негізгі мектептеріне негізделген, ал батыс мәдениеті негізінен христиандыққа, ғылыми, логикалық және рационалды мектептерге негізделген.

• Шығыс мәдениеті мәңгілік қайталануды қабылдауға негізделген ғаламға дөңгелек көзқараспен қарайды, ал Батыс мәдениеті барлық нәрсенің басы мен соңы бар деген христиандық философияға негізделген ғаламға сызықтық көзқараспен қарайды.

• Шығыс мәдениеті медитация арқылы жауап іздеудің рухани және миссионерлік әдісін қолданады, ал батыс мәдениеті зерттеу мен талдау арқылы сырттан іздеуде прагматикалық және эмоционалды көзқарасты қолданады.

• Шығыс мәдениеті табыстың кілті рухани құралдар арқылы болады деп есептейді. Батыс мәдениеті табыстың кілті материалдық құралдар деп есептейді.

• Шығыс мәдениеті адамның болашағы бүгінгі істерімен анықталады деп есептейді. Батыс мәдениеті адамның болашағы белгісіз және оны Құдай анықтайды деп есептейді.

• Шығыс мәдениеті адам қоғамның, сондай -ақ ғаламның ажырамас бөлігі деп есептейді және коллективизмді қолданады. Батыс мәдениетінде индивидуализм күшті, адамда индивидуализм бар және қоғам мен ғаламның дербес бөлігі деп есептейді.

Батыстық өркениет - елдер жиынтығы, оларға ортақ қасиеттер: дамыған экономика, жеке түлғаның еркіндігін, жеке меншіктің, адам қүқына басымдық беруді мойындайтын қүндылықтар Жүйесі және т.б. Көне Греция- дан бүгінгі күнге дейінгі сақталған Еуропалық халықтар мен елдердің мәдениеттерінің жиынтығы ретіндегі еуропалық мәдениеттің синонимі. Екінші кең таралған мәні – Батыc Еуропа ауқымынан шығып, Солтүстік Аме¬рика мен Австралияны, т.б. бірқатар елдерді қосып алатын батыстық әлем- нің қүндылықтары мен өмір салтының мәдени өздігінше орындалуының тәсілі. "Батыстық" үғымды шығыстық мәдениеттен бөліп жіктейді, ал, "өркениет" үғымы ішкі тынысты және мәдени үстанымдарды ғана емес, сонымен қатар жиынтығында батыстық мәдениет әсерін туғызатын оның салдарын, нәтижесін, батыстық мәдениеттің технологиялық жабдықталғанын білдіреді. Бүл түрғыда сөз мәдениеттің үстемдік етуші түрі жайлы болып отыр. Қазіргі зерттеулерде әдетте Батыc өркениеті еуропалық техногенді мәдениетпен теңестіріледі. Техника мен ғылыми жетілген технологиялар еуропа өркениетінің мүмкіншілігін арттырды. Еуропалық ғылымға негізделген мәдениет үнемі жаңарып, өндірісті модернизациялап, бүкіл әлеуметтік өмір салтын өзгертуді білдіреді. Батысты ғаламдық өркениеттік сипаттау әдетте Батыc пен Шығыстың арасында айырмашылықты қандай белгілерге сүйеніп жүргізумен шектеледі. Осы орайда, көптеген жаһандық мәселелер бойынша Батыстағы "механистік" ғьшым мен Шығыстағы (Қытайдағы) "организмдік", осыған сәйкес, жеке түлғаның экстравертті және интровертті түрлері, гилозоизм мен ирра¬ционализм Шығыстағы дүниетаным басым түрі және рационализм мен праг¬матизм Батыстық үлгі ретіндегі сияқты айырмашылықтар бар. Батыстық өркениеттің мызғымас негіздері ретінде көбіне Қайта Өрлеу дәуіріндегі, Ағарту дәуіріндегі, XVII-XVIII ғасырлардағы ғылыми төңкерістің мәдени жетістіктері аталады. Жаһандық түрғыда әлемдік өркениет тарихында Батысқа ерекше орын берілуін, даму динамикасындағы алшақтық бар болса да, Батыс¬ты Шығысқа қарсы қою үшін қолданбау керек. Батые әдеттегіден жоғары жаңару мен жүмылудың үлгісін көрсетіп отыр; Шығыс үшінші мыңжылдық қарсаңында өзіндік дәстүрлі мәдени қүн¬дылықтары мен бағдарларына адал күйінде қалуда. Ғылымды әлеуметтік мәдени ин¬ститут ретінде қалыптастырған дәл осы Батыc. Бүл жерде сөз тек ғылыми-техникалық қоғам қүратын эксперименталдық ғылым жайлы болып отыр. Осы орайда Еуропа өркениетіндегі бүкіл үш мәдени оқиғаның өзара байланысы мен өзара тәуелділігін айтып өту ләзім: Қай¬та Өрлеу, Реформация, ғылыми-техникалық төңкеріс. Қазіргі әлемде ғылым әлеуметтік жаңару институты ретінде дүниежүзіне кеңінен таралуда. Осыдан келіп, мәдени даму процесін қайта қүру, дәстүрлі өркениеттердің негізгі (Қытай, Үнді, Араб әлемі, Латын Америкасы, Африка) түрлеріне қайта көңіл белуге тура келеді. Бұл жағдайда ежелгі дүниеден бастап, Батыстық өркениеттің ерек- шеліктерін, қайталанбастығын анықтау мүмкін болмақ. Міне, тарихи дамудың осы кезеңінде әлемдік мәдениеттердің көп, түрленген сипаты анықталады. Осы көзқарасқа сай, батыстық өркениет қазіргі әлемнің ғаламдық факторына айналады. Шығыс өркениет – шығыс мәдениеттерінің әр түрлі уақыт және мекен кеңістігіндегі даму деңгейін бейнелейтін жалпы атау. Шығыс өркениет көп жағдайда Батыс өркениетіне қарама-қайшы ұғым ретінде қолданылып, дәстүрлі қоғамның батыс мәдениетінен ерекшелігін айғақтай түсу үшін пайдаланылады. Шығыстағы дала өркениеті, ислам өркениеті, қытай өркениеті, үнді өркениеті, т.б. сипаты жағынан әр алуан және әрқайсысының өздеріне тән ерекшеліктері бар мәдениеттердің болуы олардың бастау алатын рухани, діни, мәдени бастауларының әрқилылығымен анықталады. Жалпы адамзат өркениетінің ішінде өзіндік қайталанбас ерекшелігімен, рухани құндылықтарға қосқан мол үлесімен ерекшеленетін қазақ мәдениеті де дала өркениетінен бастау алатын, ислам өркениетімен құнарлана түскен жалпы Шығыс өркениет аясындағы дербес төл өркениет.