Эканамічныя дэтэрмінанты прававога рэгулявання

Установа адукацыi

«Гродзенскi дзяржаўны  ўнiверсiтэт iмя Янкi Купалы»

Юрыдычны факультэт

Эканамічныя дэтэрмінанты прававога рэгулявання

Студэнткi 4 курса спецыяльнасць правазнаства

Ярэмiч Бажэна Вiктарана

Эканамічныя дэтэрмінанты прававога рэгулявання

Эканамічная структура грамадства ёсць рэальны базіс,
на якім узвышаецца юрыдычная і палітычная надбудова і якім адпавядаюць пэўныя формы грамадскай свядомасці.
Карл Маркс

Тэрмін дэтэрмінант – ад лацінскай determinantis – вызначальны.

Дэтэрмінанты – асноўныя (вызначаюць фактары), якія аказваюць уплыў на развіццё заканадаўства.

Варта сказаць, што ў юрыдычнай навуцы існуе мноства тэорый паходжання права. Кожная па-розаму раскрывае яго першапачатковае з'яўленне. Нельга забываць той факт, што права, з'яўляючыся шырокай сферай існавання чалавека, з'явілася, развіваецца і ўзаемадзейнічае ў выніку сукупнасці розных фактараў, а эканоміка, у сваю чаргу, з'яўляецца адным з іх[1, с.125].

Прывядзём наступную класіфікацыю эканамічных фактараў, якія ўплываюць на развіццё заканадаўства: ўнутраныя (узровень беспрацоўя, стан эканомікі і УВП) і знешнія (глабалізацыя сусветнай эканомікі, стан сусветнай эканомікі (уздым, падзенне).

Калі мы звернемся да гісторыі, то на канкрэтных прыкладах можам адзначыць узаемадзеянне і ўплыў эканомікі на заканадаўства. Так у X – XII стагоддзях, у Расіі ў варунках нараджалася эканоміка і сістэмы падаткаабкладання, нестабільнасці паступленняў у бюджэт фінансавыя магчымасці дзяржавы вельмі абмежаваныя. Таму ў такі перыяд часу пераважаюць прававыя механізмы, якія не патрабуюць фінансавых выдаткаў дзяржавы. Асноўныя выдаткі па рэалізацыі права ўскладаліся на ўдзельнікаў спрэчных праваадносін.

У сітуацыі ўмацавання фінансавага становішча ўлады адбываецца развіццё заканадаўства, накіраванага на ахову прывілеяванага становішча манарха. Так, «Судзебнік» 1497 года пад злачынствам разумее – дзеянне, якое пагражае, упершую чаргу, інтарэсам дзяржавы, а не асобы. Уводзіцца смяротнае пакаранне за дзяржаўныя злачынствы. Крымінальнае пакаранне перастае быць найважнейшым артыкулам. На першае месца выходзіць ахова існуючага ладу, агульная прэвенцыя.

Хуткі эканамічны ўздым, які ў Расіі прыйшоўся на канец XIX – пачатак XX стагоддзя, прывёў да рэзкага маёмаснага расслаення буржуазнага грамадства. Як следства дзяржава была вымушана шукаць шляхі пераадолення супрацьстаяння багатых і бедных. У сувязі адбываецца гуманізацыя крымінальных пакаранняў і г.д.
з чым паўсталі такія галіны права як працоўнае, канкурэнтнае права.

Безумоўна, нельга не сказаць пра тое, што не толькі эканоміка ўплывае на развіццё заканадаўства, але і адпаведна наадварот. Ва ўмовах змены эканамічнай сістэмы грамадства права можа выступаць у якасці стымулятара развіцця гэтых адносін. Аднак права не можа ўкараняць рынкавыя адносіны, але можа спрыяць іх развіццю. Яно здольна зняць абмежаванні на шляху да рынку, стварыць дадатковыя эканамічныя стымулы, замацаваць эканамічныя асновы рынкавай дынамікі і інш. Прыкладам такога заканадаўства можа выступаць «Мытны кодэкс Еўразійскага эканамічнага саюза», які спрасціў і паскорыў шэраг мытных працэсаў. Аднак права павінна адпавядаць матэрыяльным умовам жыцця. Яно не можа быць вышэй за ўзровень эканамічнага развіцця грамадства. Напрыклад, нельга патрабаваць, каб ва Украіне былі ўсталяваныя такія ж нормы права, як у ЗША, аб забеспячэнні старасці, аб дапаможніках па беспрацоўі і г.д., паколькі, не маючы пад сабой рэальнай эканамічнай глебы, яны не будуць выкананы.

Права ўплывае на эканоміку, выступаючы ў якасці ахоўніка існуючых эканамічных адносін. Гэта выяўляецца ў забароне законам заганных сродкаў вядзення гаспадаркі і камерцыі; прымяненне санкцый пры злоўжыванні рэкламай, таварнымі знакамі і г.д. (антыманапольнае заканадаўства). Гэта выяўляецца ў рэгламентацыі парадку вырашэння рынкавых спраў і спрэчак аб праве; устанаўленні юрыдычнай адказнасці, перш за ўсё матэрыяльнай – па ініцыятыве пацярпелага боку.

У сваю чаргу, узаемадзеянне права і эканомікі праяўляецца ў эканамічнай функцыі (напрамкі дзейнасці) дзяржавы. Так, перш за ўсё, на дзяржаве ляжыць адказнасць за стварэнне законаў і правілаў, якія рэгулююць эканамічную дзейнасць, а гэтак жа за арганізацыю кантролю за выкананнем законаў і нарматыўных падзаконных актаў. Фактычна стварэнне заканадаўчай асновы функцыянавання эканомікі – гэта ўстанаўленне правілаў або юрыдычных прынцыпаў эканамічнага зносін, якіх абавязаны прытрымлівацца ў сваіх дзеяннях усе эканамічныя суб'екты, гэта значыць і вытворцы, і спажыўцы, і сама дзяржава. У ліку гэтых правілаў можна адзначыць закон і нарматыўныя акты, якія абараняюць правы прыватнай уласнасці. Гэтыя акты, жа, вызначаюць формы прадпрымальніцкай дзейнасці, якія вызначаюць умовы функцыянавання прадпрыемстваў, іх узаемаадносіны паміж сабой і з дзяржавай.