Aziq–awqat o’nimlerindegi biologyaliq- ximiyaliq ksenobiotikler

ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASI JOQARI HÁM ORTA ARNAWLI BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI

SAMARQAND MÁMLEKETLIK VETERENARIYA MEDICINASI  SHARWASHILIQ   HÁM    BIOTEXNOLOGIYALAR     UNIVERSITETI     NÓKIS FILALI

VETERENARIYA HÁM  ZOOINJENERIYA FAKULTETI

ZOOINJENERIYA     KAFEDRASI

301 - VETERINARIYA DIAGNOSTIKASI HAM LABOROTORIYA ISLERI TOPARI

AZIQ AWQAT O’NIMLERI QA’WIPSIZLIGI PA’NINEN

“AZIQ – AWQAT O’NIMLERINDEGI XIMIYALIQ HA’M BIOLOGIK KSENOBIOTIKLER” TEMASINDA

KURS JUMISI

Tayarlag’an:   Ikmetullaeva Zinaxan   ______________

Qabillag’an:    Sulaymanov  Sardor    _______________

Mazmuni

Kirisiw…………………………………………………………………………………………………………………..3

Aziq–awqat o’nimlerindegi biologyaliq- ximiyaliq ksenobiotikler………. 3        

Ximiyalıq ksenobiotikler………………………………………………………………………………………..4

Za’ha’rli  elementler………………………………………………………………………………………….7

Qorg’asin  (Pb)………………………………………………………………………………………………....8

Sinap (Hg)……………………………………………………………………………………………………….10

Kadmiy (Cd)……………………………………………………………………………………………………..12

Mishyak (As)…………………………………………………………………………………………………….14

Mis (Cu)…………………………………………………………………………………………………………….15

Xrom (Cr…………………………………………………………………………………………………………15

Biologiyalıq ksenobiotikler. ……………………………………………………………………………….16[pic 1][pic 2][pic 3][pic 4][pic 5]

Azıq – awqat   qawipsizliginiń  mikrobiologik  kórsetkishleri……………………………….16

Azıq – awqat  arqali  záhárleniw  (intoksikaciya)………………………………………………….17

Epidemiologiya   hám  profilaktika.  …………………………………………………………………18

Patogen  mikroorganizmler………………………………………………………………………………….18

Salmonellalar.  …………………………………………………………………………………………….…19

Mikotoksinler……………………………………………………………………………………………………….21

Azıq – awqat  ónimlerin  patogen  mikroorganizmler  menen  pataslaniwdan qorgaw…………………………………………………………………………………………………………..21

Juwmaqlaw…………………………………………………………………………………………………….23

Paydalanilg’an a’debiyatlar………………………………………………………………………………26

KIRISIW

     Azıq – awqat  ha’m  shiyki  onimler   sipat  qa’wipsizligin  asiriw  sotsiyal – ekonomikal  maqsetlerimizdin’ biridir, , onıń  sheshimi  awıl xojalıǵı  hám  qayta  islew  tarmaqlarında  ilimiy – texnikaliq rawajlaniwdan  professional paydalaniw  hám de ilimiy  tiykarlanǵan jantasıwlar  tiykarinda  uyreniw, shiyki  o’nim hám  sharwashılıq, o’simlik   ónimlerin  tuwri  saqlaw, sonin’ menen birge  baqlawg’ada  baylanisli.

      Sońǵı  jıllarda  awıl  xojalıǵı  ónimleri  ma’mleketimiz  bazarlarına tek  g’ana  jergilikli  óndiriwshilerdeng’ana emes  kóplegen shet el mámleketlerden de kirip kelip atir.  Sapasi  hám onıń  qa’wipsizligi  milliy  dástúr  hám  normativ  veterinariya  hújjetleri  talaplarına juwap  beriwi  kerek.

        Pán  hám  texnikanıń   jetiskenlikleri  zamanago’y  laboratoriya izertlewleri  na’tiyjesinde, bir  qatar  jańa  ásbaplar  hám  ximiyalıq reagentlerdin’  islep  shıǵariliwi, haywanlar  ha’m  o’simliklerden alinatug’in  shiyki  ónimlerdiń  sapası  hám  qawipsizligin  baqlawdıń jańa  usılların, ámeliyatqa  qollanıw  imkaniyatın  berdi. Bulardıń barlıǵı  veterinariya  qánigelerinen  ilmiy  tájriybe   islep shıǵarıw ka’rxanalirindag’I  laboratoriyalarda, bazarlarda, gósh, sút, balıqshilik sanaatı  kárxanaları  hámde   mámleketlik  azıq - awqat   hám  veterinariya – sanitariya  ekspertizasi  laboratoriyalarında  joqarı dárejedegi  tayarlıqtı  talap  etedi.

AZIQ-OWQAT O’NIMLERINDEGI  BIOLOGIK HA’M  XIMIYALIQ  KSENOBIOTIKLER.

1. Shiyki  o’nim  hám  azıq – awqat   ónimlerinin’  átirap - ortalıqtan pataslanıwı.

          Azıq - awqat shiyki onimler  biygana elementlar yamasa ksenobiotikler menen  pataslanıwı tikkeley átirap -ortalıqtıń pataslanıw dárejesine baylanıslı.

        Ksenobiotikler - insan salamatlıǵı ushın biygana tábiiy biotik ciklǵa kiritilmegen elementler  (grekshe xenos - biygana, bios - turmıs).

       Ksenobiotikler kelip shig’iwi tek organikalıq hám organikalıq bolmaǵan  ximiyalıq elementlar g’ana emes. Bul gruppaǵa sonıń menen birge, biologiyalıq faktorlar, atap aytqanda, viruslar, bakteriyalar hám zamarıqlar, gelmintler kiredi. Sonin’ menen birge biz oylamag’an  shawqım, terbelis, radiatsiya,  sıyaqlı  fizikalıq  hádiyseler de  fizik  ksenobiotiklarge  kiredi.

     Bular organizm energiya islep shıǵarıw yamasa toqımalardı qurıw ushın paydalana   almaytuǵın  elementlar bolıp tabıladı, biraq  olar  adamǵa,  ásirese allergiya   bolsa,  jaqsı g’ana   zálel  jetkeriwi  múmkin.

Ksenobiotikler 3 gruppaǵa bólinedi:

  1.Insannıń   xojaliq  iskerligi   ónimleri.

  2.Úy  ximiyalıq  elementları.

  3.Kóplegen  dáriler

Ókiniw  menen  aytiwimiz  mu’mkin , azıq – awqat   sanaatında  ruxsat   etilgen azıqliq  qosımshaları - boyawlar, konservantlar, stabilizatorlar hám basqalar da ksenobiotiklar bolıp tabıladı. Bulardin’ az mug’darida allergen qásiyetlerine ıye boliwi  múmkin  hám  bunnan  tısqarı, olar " ápiwayı" ( shan’, aziqliq, xojaliq o’nimleri  h.t.b) allergenlerdin’   agressivligin  keskin   asıradı.