Контрольная работа по "Экологии"

1. Ұлт азаттық қозғалыс ұғымын қалай түсінесіз.

  Ұлт азаттық қозғалыстардың негізгі себебі – патша үкіметінің қазақ халқына көрсеткен түрлі қорлықтарының нәтижесінде болды. Қазақстан БДС-қа Ресей мемлекетінің отары ретінде қатысты, сол кездерден бастап түрлі жағдайлар қазақ халқының китығына тие бастады. Мәселен соғыстағы әскерге азық- түлік керек деген сылтаумен халықтың мал- мүлкін жаппай тәркілеу,алым-салықитың күшейуі және т.б. Мұның барлығы 1916 жылдың көктемінде бастау алған қуатты ұлт азаттық көтеріліске алып келді. Осы тұста «Алаш партиясының» құрылуы бұл оқиғаны одан әрі күрделендіре түсі. Ендігі кезекте 1916 жылдың 25 маусымында шыққан жарлық нағыз ұлт азаттық қозғалыстардың басты себебі болды. Жарлық бойынша Қазақ жерінен 43-19 жас аралығындағы ер азаматтарды соғыстың қара жұмысына тарту еді. Бұл жарлыққа наразылығын білдірген халық тыныш отырмай көтеріліске шықты. Бұған Ахмет Байтұрсынұлы: Қазақ ер азаматтарын ел қатарлы соғысқа емес қара жұмысқа шақыруларын намы көреміз; деп өз ренішін де білдірген болатын. 1916 жылдың шілде айында Қазақстанның басқа аймақтарында да кішігірім көтерілістер болғанымен кейіннен барлыға қарулы көтерілістерге айналды. Көтерілісшілер болыстардың үйлерін тонап, қиратып, қара жұмысқа алу туралы құжаттардың көзін жойды. Көтерісітің негізі құраушылары: шаруалар, кедей кепшіктер, жергілікті жұмысшылар, билер және демократиялық интелегенттердің өкілдері болды.

Қорытындылай келе бұл ұлт азаттық қозғалыс ірі көтерілістердің бірі болды. Бұл қозғалыс үкімет тарапынан аясыздықпен басып- жаншылды. Бірақ ол көтеріліс себепсізден-себепсіз бастау алған жоқ. Оның себебі патша үкіметінің қазақ халқына әділетсіздікпен қарауынан болғып табылады.  

 3. Қазақстандағы аштық, «Бесеудің хаты», Т.Рысқұловтың «И.Сталинге хаты» ащы шындықтың ақиқаты екенін дәлелдеңіз

Ұжысдастыру науқаны негізгі кәсібі мал шаруашылығынан айырды. Малынын айырылған харық- барынан айырылды, осылайша елде жаппай ашаршылық орнады. Халақта аяусыз қырған қолдан жасалған бұл ашаршылыққы қазақ зиялыларының арасынан қарсылық көрсеткендер болды. Сталинге жазылған «Бесеудің хаты» Ғабит Мүсірепов, Мансұр Ғатаули, Емберген Алтынбеков, Мұташ Дәулетқалиев және Қадыр Қуанышевтың хаты еді. Алайда ол Сталиннен бұрын Голощекиннің қолына түсі. Хатта азақ ауылындағы социологиялық қайта құрулар бүкіл халықтық қасіретке айналып, барлық әлеуметтік топтарды — байларды, орташаларды, кедейлерді қамтығаны, күштеп ұжымдастыру мен отырықшыландыру, алым-салық жинаудағы қиянаттар жұрттың жаппай аштық пен індетке, ауа көшуіне әкеліп соққандығы шыншылдықпен баяндалды. Оның барлығын “асыра сілтеушілік” деп айыптап, бесеуін қуғынға ұшыратты. Бірақ хаттағының бәрі рас. Ашаршылықтың барлығы Голощекиннің ауылды кеңестендіру жүмысы әлі де әлсіз, оны күшейту керек деп есептегенінен басталғаны шындық. Ұжымдастыру барысында зорлап отырықшыландыру, асыра сілтеушілік пен бұрмалаушылықтар орын алып Қазақстандағы 40 миллионнан асатын мал басы 4 миллионға дйін кеміді. Бұл жағдай Т.Рысқұловтың «И.Сталинге хат» жазуына алып келді.

4. 1971-1985 жж. Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық тоқырау деген үрдісті түсіндіріңіз?

Тоқырау жылдары 1960-1980 жылдардың ортасында орын алған маңызды кезеңдердің бірі. 197 жылдарға дейін елімізде шікізат өндіретін түрлі зауыттар бой көтерген болатын. Бірақ қолмен жасалған жұмыстың үлесі көп болғанды, алайда шаруалар жеткіліксіз еді. Сол үшін 1971 жылдан бастап қазақ жастарын қой шаруашылығына жаппай шақырды. Бірақ жастар қой бағуға қабілетсіз болғанлықтан мал саны азайып кетті. " Тоқырау " кезеңі дейтін 1971-1985 жылдар аралығында Қазақстан экономикасы бұрынғысынша техникалық прогреске қабілетсіз , қарабайыр әдіспен алға басты . Бұл жылдары өнеркәсіпті өркендетуге 40,8 млрд . сом немесе халық шаруашылығына бөлінген барлық қаржының 32 пайызы жұмсалды . Негізгі өндірістік қорлар 3,1 есе артып , оның ішінде химия және мұнай - химиясында 6,5 есе , машина жасауда 4 есе , отын өнеркәсібінде 3,8 есе өсті . 15 жыл ішінде өнеркәсіп өнімінің жалпы көлемі екі есе , ал машина жасау , химия өнеркәсібі сияқты салаларда үш еседен астам артты Энергетикада электр қуатын өндіру одан ары шоғырланып орталықтандырылды . 1975 жылы республиканың барлық кәсіпорындары дерлік бір орталықтан энергиямен жабдықталды . Шевченко қаласында шапшаң нейтронға негізделген дүние жүзіндегі аса ірі атом реакторы жұмыс істеді . Минерал тыңайтқыштар шығару тоғызыншы бесжылдықта 1,8 есе сары фосфор өндіру 2,5 есе көбейді . Машина жасау және металл өңдеу саласындағы өсудің жылдық орташа қарқыны 12 пайызға жетті . Бұл көрсеткіштер оныншы және он бірінші бесжылдықтарда да кеміген жоқ . 1980 жылы 250 - ге жуық кәсіпорын , ірі ендірістер мен цехтар қатарға қосылды , өндірістің жаңа салалары пайда болды . Дегенмен , осы жылдарда КСРО бірыңғай халық шаруашылығы жүйесіне әбден кірігіп кеткен Қазақстан экономикасы қалыпты да қарқынды дами алған жоқ . Республика өнеркәсібінің жартысына жуығы одақтық министрліктің қарамағында болды . Одақтық ведомстволар республикадан шикізат ресурстарын сорып алып , аса зор пайда тапты . Бірақ , олар Қазақстан бюджетіне инфрақұрылымды дамытуға қаржыны жұмсамады деп айтуға болады . Олар өз қарауындағы кәсіпорындар арқылы жылына 15 млрд . сом жалпы табыс алып отырса да , республикалық бюджетке бар болғаны 31 млн . сом немесе 1 пайыздан аз.