Ecology

Калимањо ва истилоњот гурўњи воњидњои асосии забон буда, воситаи асосии сохта шудани он ба шумор мераванд. Сарчашмањои асосї ва муњими ташаккулёбї ва инкишофи вожањо ва истилоњоти соњањои гуногунро њам дар забони англисї ва њам дар забони тољикї осори маданияти гузашта ташкил медињад. Омўзиш ва мавриди тањќиќ ќарор додани осори таърихии ин ё он халќ барои густариши забони адабї ва тараќќии соњањои гуногуни он кўмаки љиддї мерасонад. Чи тавре ки забоншинос Љоматов С. дар монографияи худ ишора намудааст, фарњангњои дузабона ва бисёрзабона дар ташаккул ва густариши истилоњоти забоншиносии забонњои тољикї ва англисї наќши муњим мебозанд [2,39].

Дар мавриди ташаккул ва инкишофи истилоњњоти экологї низ њаминро бояд ишора намуд, ки асарњои илмии гузаштагон, фарњангњои дузабона ва бисёрзабона, луѓатњои тафсирї ва ќомусњо ањамияти хоса доранд. Дар маќолаи мазкур бархе аз он осори таърихї, фарњангњо, китобњои дарсї ва ќомусњое, ки дар ташаккул ва рушди истилоњоти соњаи экология наќши сазовр бозидаанд, мавриди омўзиш ќарор дода шудаанд.

Яке аз он сарчашмањои ќадима, ки дар ташаккули истилоњоти соњаи экология наќши муњим бозидааст, ин «Фарњанги пањлавї – Farhang i pahlawig» ба шумор меравад. Тадвину таълифи фарњанги мазкурро ба давраи Сосониён нисбат медињанд, ки ин њам бесабаб нест, зеро мањз дар он давра забони форсї-тољикї ба дараљае рушд ва такомул ёфта буд, ки забонњои дигар ва њамсоири он ба он њад нарасида буданд. Номи муаллифи ин фарњанг ва замони нигошта шудани он номаълум мебошад. Он чандин маротиба нусхабардорї ва китобат гардида, мавриди такмили дабирон њам ќарор гирифтааст. Бори аввал ин фарњанг соли 1771 аз љониби Анкетил Дюперон ном донишманди фаронсавї ба нашр расидааст. Бори дуюм аз љониби Дастур Љамшдљи Барљорљї зери уновонї «Пањлавї фарњанг» нашр гардидааст. Фарњанг таќрибан 1300 вожаро дар гирифта, онњо дар 31 бахш гурўњбанди шудаанд. Дар бахшњои аввали фарњанг, яъне аз бахши якум то нуњум вожањое мавриди баррасї ќарор гирифтаан, ки ба соњаи экология шабоњат ва пайвастагии ногусастанї доранд, ба монанди:

- гетї ва љањони хокї/ бум, замин, хок, русто, дењ ва ѓайра;

- обњо;

- донањоу мевањо;

- сабзиљот ва гиёњњо [5].

Вожањое, ки дар номгузории бахшњои мазкури фарњанг истифода гардидаанд, марбути соњаи экология буда, шањодат аз он мебошад, ки дар даврони бостон ва миёна низ олимону донишмандони давр ба соњаи мазкур мароќ зоњир намудаанд.

Дар фарњги мазкур истилоњоти экологии зерин ба чашм мерасанд, ба монанди: draxt - дарахт, giyah - гиёњ, drayab - дарё, rod - рўд, wād - бод, waran – борон, zamig - замин, bum- бум, ab - об , zreh - дарё , kahas - канал, čah - чоҳ , āban - обон , ābīhā - рўдҳо, abr -абр, arzīz-ќалъагї , morwārid -марворид, yākand - ёќут, almāst - алмос ва ѓайра ба чашм мерасанд [5, 61-73].

Чуноне ки дар боло ишора рафт, тадвини фарњанги мазкур ба забони форсии миёна рост меоя. Аз ин рў, дар ќатори