Көсемдік

1. косемдик-

Жауабы:    

Көсемдік – туыстыққа негізделген, мұрагерлік билігі бар көсем басқаратын саяси құрылым. Оның басты қызметі ол әскери, сот, әкімшілік, бітістіруші, біріктіруші істерін атқару болатын.

1. Хан , султан , би , аксуйек нужно расставить по должности типа и написать что они делают и тд (6б)

Жауабы:

a) Хан — лауазым. Түркі-моңғол халықтарында мемлекет басқарған билік иесі. Зерттеушілер Хан сөзі семантикалық-тілдік реңкі өзгерген көне түркілердің “қаған” терминінен қалыптасқан деп есептейді. Және Шыңғыс ханның ұрпағы қана хан болып сайлана алатын.

B) Сұлтан — Басында ол жоғары билік деген мағынаны беретін. Шыңғыс хан басқару кезінде, Сұлтан тек қана Шыңғысханның ұрпағы қана бола алатын. Сұлтандар өздерін ешқай топқа жатқызбаған және руларға бөлінбеген. Басқа мөшелерге қарағанда, олардың құқықтық артықшылықтары болған. Олар тек қана әскери қызметпен жұмыс істеген. Оны өлтірген үшін ерекше жаза болатын! Оны хан өзі немесе басқа сұлтандар соттай алған. Оларды халық арасында тану үшін, олар өзімен ақ киіз киіп жүретін. Хан тек сұлатндар арасынан сайланатын.

C) Би — Рулар мен тайпалардың басшылары. Олар ерекше құқықтарға иеленетін. Олардың ықпалы орасан болып, кейде хан ықпалынан асатын. Билер сот, әкімшілік пен әскери биілік тиісті болған. Билер мемлекеттік мәселелерді шешу кезінде сұлтандарға өз пікірлерін айтып, келіссөздер өткізетін болатын.

D) Қарасүйек — Басқаша оларды қара халық деп атайтын! Олар көшпелі адамдарды біріктіретін. Қара халықта құқықтары бар және ерікті адам болған. Қарапайым адамды айыпсыз өлтіруге болмайтын. Ал өлтірген адамның туыстары кек ала алатын. Егер адам Рудан шығып кетсе, ол құқықтарынан айрылып, қорқанысыз қалатын.