Tomasz Jasiński - Gall Anonim

Streszczenie: Tomasz Jasiński - Gall Anonim - poeta i mistrz prozy. Studia nad rytmiką prozy i poezji w okresie antycznym i średniowiecznym.

(1)

Autor przedstawionej pracy podejmuje się gruntownej analizy twórczości Galla Anonima, skupiając się na kwestiach dotychczas pomijanych lub niedostatecznie zbadanych. Jego celem jest stworzenie kompleksowego obrazu Galla Anonima jako pisarza, zidentyfikowanie źródeł jego inspiracji oraz szczegółowa analiza jego stylu literackiego oraz opis rozwoju .

Mimo istnienia licznych opracowań naukowych poświęconych Kronice polskiej Galla Anonima (Wilhelm Meyer, Marian Plezia, Ryszard Ganszyniec, Tore Janson i inni), autor pracy zauważa lukę w badaniach dotyczących stylu pisarskiego tego autora. Podczas gdy wcześniejsze analizy koncentrowały się na treści i kontekście historycznym dzieła, autor proponuje głębsze wniknięcie w warsztat literacki Galla Anonima i jednocześnie analizę rozwoju prozy i poezji w okresie antycznym i średniowiecznym.

Jasiński wyjaśnia, że jego książka często odbiega od bezpośredniej analizy twórczości Galla, zajmując się szerszymi zagadnieniami, takimi jak geneza form poetyckich z Kroniki polskiej. Uzasadnia to słabym stanem badań nad rytmiką prozy i poezji, kluczowych dla zrozumienia łacińskiego piśmiennictwa późnej starożytności i wczesnego średniowiecza. Jak podkreśla, bez poznania genezy wiele zjawisk literackich pozostaje niezrozumiałych. Taki kontekst znajduje odzwierciedlenie w podtytule pracy: Studia nad rytmiką prozy i poezji w okresie antycznym i średniowiecznym.

Pierwsza część książki poświęcona jest badaniu genezy oraz rozwoju prozy rytmicznej, od jej początków aż po twórczość Galla Anonima na początku XII wieku. Tekst także analizuje wkład Galla Anonima w rozwój rytmiki i poezji w średniowieczu. Autor dowodzi, że Gall nie tylko kontynuował istniejące już tradycje, ale wprowadził również szereg innowacji, które miały znaczący wpływ na kształtowanie się tych dziedzin sztuki. Na przykład to, że według ustalenia 1905 roku Wilhelma Meyera, Gall Anonim stosował rytmiczną formę prozy, znaną jako cursus, która przypominała stylistykę ówczesnych papieskich dokumentów. Ponadto, odkrycie wczesnego wykorzystania cursus velox w czasach Konstantyna Wielkiego znacząco zmienia postrzeganie rozwoju stylistyki łacińskiej. Przez długi czas uważano, że ta zaawansowana technika rytmiczna pojawiła się znacznie później, w XI wieku. To odkrycie pokazuje, że pewne stylistyczne rozwiązania, które uważaliśmy za charakterystyczne dla późnego średniowiecza, miały znacznie głębsze korzenie.

Wśród zaskakujących odkryć podczas badań poruszana jest kwestia autorstwa Kroniki Polskiej i Translacji św. Mikołaja przez długi czas była przedmiotem dyskusji. Marian Plezia sugerował, że oba dzieła powstały piórem różnych autorów, choć pochodzących z podobnego środowiska. Jednakże, szczegółowe analizy rytmiczne przeprowadzone przez T. Jasińskiego wykazały zaskakujące podobieństwa między tymi tekstami. Jednym z kluczowych elementów, które przemawiają za jednolitym autorstwie, jest zbliżony sposób wykorzystania cursus velox. To odkrycie znacząco wzmocniło tezę o Galu Anonimie jako jedynym autorze obu dzieł.

Należy ocenić zastosowane przez autora metody badawcze, które cechuje zarówno innowacyjność, jak i rzetelność naukowa. Chociaż w analizach wykorzystano szeroki wachlarz tradycyjnych podejść badawczych, takich jak metody historycznoliterackie czy filologiczne – co było niezbędne, aby uzyskać pełen obraz i rzetelne wyniki – szczególną wartość stanowi implementacja nowoczesnych technologii w postaci zaawansowanych programów komputerowych. Dzięki technologiom autor odkrywa nowe, dotychczas nieznane aspekty twórczości Galla Anonima, które rzucają nowe światło na jego warsztat pisarski. Zastosowanie programu komputerowego do analizy ok. 19 tys. średniowiecznych dokumentów (900 tys. stron tekstów) pozwoliło mu na identyfikację unikalnych cech stylu Galla Anonima oraz porównanie jego twórczości z innymi dziełami tamtego okresu. Drugi umożliwiał wykrywanie 16-zgłoskowców trocheicznych, które stanowiły ulubione metrum Galla.

Książka Jasińskiego stanowi przełom w badaniach nad twórczością Galla Anonima. Autor nie tylko poszerza dotychczasowe ustalenia, ale również redefiniuje miejsce Galla w historii literatury łacińskiej, ukazując jego twórczość jako pomost między antykiem a średniowieczem.

(2)

Książka Tomasza Jasińskiego jest kompleksowym studium twórczości Galla Anonima, które nie tylko wprowadza nowe spojrzenie na jego warsztat pisarski, ale także redefiniuje miejsce jego dzieł w historii literatury łacińskiej. Autor podjął się analizy aspektów dotąd niedostatecznie zbadanych, takich jak szczegółowa charakterystyka stylu literackiego, zidentyfikowanie źródeł inspiracji oraz wpływ kultury antycznej i średniowiecznej na jego pisarstwo. Badania te mają na celu ukazanie Galla Anonima jako twórcy nowatorskiego, którego wkład w rozwój prozy i poezji wykracza poza ramy epoki.

Pierwsza część książki koncentruje się na genezie prozy rytmicznej – od jej początków w czasach Konstantyna Wielkiego na początku IV wieku aż po twórczość Galla Anonima z początku XII wieku. Badacz podjął próbę analizy prozy i poezji Galla w kontekście ciągłości literackiej sięgającej czasów antycznych. Jego podejście, jak sam zauważa, nie miało na celu sztucznego przypisywania Gallowi autentycznej genealogii, lecz wynikało z przekonania, że tylko w ten sposób możliwe jest pełne zrozumienie jego twórczości. W związku z tym w książce tej można znaleźć liczne przykłady zarówno wierszy, jak i struktur prozatorskich, które mają swoje źródła w literaturze wcześniejszych wieków oraz w dziełach współczesnych Gallowi.

Wbrew wcześniejszym teoriom, które zakładały narodziny tego stylu w XI wieku w kancelarii papieskiej, Jasiński dowodzi, że rytmika prozy, znana jako cursus, rozwijała się znacznie wcześniej. Odkrycia te zmieniają dotychczasowe poglądy na temat jej ewolucji i znaczenia w literaturze łacińskiej.

W drugiej części pracy Autor szczególną uwagę skupił na analizie wersów poetyckich, które zachowały się w Kronice polskiej. W ramach badań przedmiotem szczegółowej analizy stało się szereg kwestii, które do tej pory pozostawały niejasne w kontekście historii polskiej poezji. Dokonana analiza utworów rytmicznych zawartych w Kronice polskiej jednoznacznie wskazuje na to, że Gall był twórcą wybitnym