Айналым капиталы

Айналым капиталы (айналым қаражаты) – кәсіпорынның қосымша қор құру үшін бір жыл ішінде немесе бір өндірістік кезеңде  айналым жасайтын өндіріс процесінің  және өнім өткізу шығындарын авансылау үшін қолданатын ресурстары. Айналым қаражаты өзінің экономикалық мәні бойынша айналым қоры мен айналыс қорына бөлінеді.

Айналым қорлары – бір өндірістік кезеңде өндірістік процесте түгел тұтынылып өзінің құнын дайындалатын өнімге толық көшіретін ресурстың бір бөлігі. Оларға:

    1)өндірі қалдықтары (запастары), оның құрамында шикізат, материалдар, отын, сатымдық жартылай фабрикаттар, шыны ыдыстар, қосалқы бөлшектер, құралдар мен құрылғылар;

    2)аяқтлмаған өндіріс;

    3)болашақ кезеңдердің шығындары жатады.

Айналыс қорлары – құнды ұалыптастыруға қатыспайтын, оның жеткізуші болып табылатын айналыс саласына қызмет ететін қаражат

     Оған:

1. Қоймадағы дайын өнім;
2. Тиелген, бірақ ақысы төленбеген дайын өнім;
3. Материал алуға, жалақы төлеуге, жеткізушілер алдында қаржылық міндеттемелерін орындау үшін және т.б. қажетті ақшалай қаражат жатады.

Сатудың таза құны бойынша тауарлы-материалдық қорларды бағалау – мұнда қорларға зақым келу, жартылй немесе толғымен екірген немесе олардың сату бағасы төмендеу себебімен, олардың өзіндік құны қалпына келмейтін жағдайдағы бағалау әдісі. Өткізудің таза құны оларды сатуды ұйымдастыруға жұмсалған шығынды шегергендегі болжалды сату бағасына тең.

     Өлшенген орташа құн әдісі – тауарлы-материалдық қорлардың өлшенген орташа құны есеп беру кезеңінің басында болған және сол кезеңде алынған  ұқсас бірліктердің орташа құнын анықтаумен есептелетін әдіс.

    ФИФО әдісі («алдымен келді – алдымен қызмет көрсетілді») – бұл әдіс бойынша бағалау кәсіпорын қорды қандай кезекпен сатып  алса, сол кезекпен қолданылады, яғни өндіріске бірінші келген қор уақытымен бірінші сатып алынған өзіндік құн бойынша бағалауы тиіс.

     ЛИФО әдісі («соңынан келеді – алдымен қызмет көрсетіледі») – бұл әді бойынша өндәрәске қорлардың келіп түсу уақыты бойынша бағаланады, ал кезең соңында қордың өзіндік құнмен анықталады.

Әдістемелік нұсқаулар

1. Айналым қаржатының айналымдығы мынадай көрсеткіштер бойынша есептеледі.

а) айналым қаражатының айналымдылық коэффиценті (Кай):

Кай =ӨӨ/АйҚ

Мұнда ӨӨ – кезеңдегі өнімді өткізу көлемі;

             АйҚ – сол кезеңдегі айналым қаражатының орташа сомасы;

   б) бір айналым ұзқтығы ():[pic 1]

=(АйҚТ)/ӨӨ немесе =Т/Кай,[pic 2][pic 3][pic 4]

Мұнда  Т –уақыт кезеңі;

б) айналым қаражатының қатаымы (Қ):

Қ=П/ АйҚ

Мұнда  П  - кезеңдегі пайда.

1. Кәсіпорын қажттілігін анқтау үшін айналым қаражаты есептеледі:

а) өндірістік қордың ( шикізатпен материал) (ҚҚ) қалыптасуына айналым қаражатының қажеттілігі :

ҚҚ=,[pic 5]

Мұндағы   -  құдық көрінісіндегі бір күндік шикізат пен материал шығысы. Ол шикізат пен  материалдардың көрінісіндегі бір күндік шығысының шикізат пен материал бірлігінің бағасына көбейтумен есептеледі; [pic 6]

                     - қоймадағы шикізат пен материал қорының нормасы. Ол шикізат пен материалдың ағымдық қорының, саұтандыру қорының сомасын қамтиды (береді);[pic 7]

ә) аяқталмаға өндірістің қалыптасуына айналым қаражатының қажеттілігі (АӨҚ):

АӨҚ= ,[pic 8]

 Мұнда  – құндыкөріністегі бір күндік өнім шығарылымына жұмсалатын шығын;[pic 9]

                Ұ  - өндірістік кезеңнің ұзақтығы;

                Кшө- шығының өсу коэффиценті;

б) шығының өсу коэффиценті (Кшө) :

Кшө=,[pic 10]

Мұнда    - өндірістік кезкңнің алғашқы күнінде жүзеге асырылтын шығынының үлес салмағы;[pic 11]